ЮНЕСКО (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization — UNESCO) — Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы.
| Біріккен Ұлттар Ұйымының Білім, Ғылым және Мәдениет жөніндегі Ұйымы. United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization | |
|---|---|
|
| |
| ЮНЕСКО Эмблемасы | |
| Түрі | Халықаралық ұйым |
| Орналасуы | Париж, Франция |
| Ресми тілдері | Ағылшын тілі, Испан тілі, Орыс тілі, Француз тілі, Қытай тілі, Араб тілі |
| Бас директор | Ирина Бокова |
| Атқарушы кеңесінің төрағасы | Алиссандра Камминс |
| Бас мекемесі | Штаб-пәтер |
Ұйым 1945 жылы 16 қарашада құрылды, штаб-пәтері Францияның Париж қаласында орналасқан. Ұйым құрамына әлемнің түкпір-түкпірінде орналасқан 67 бюро мен бөлімшелер кіреді. ЮНЕСКО қаулысы Лондон конференциясында 1945 жыл қарашасында қабылданып 1946 жыл 4-ші қарашасында, қабылдауы туралы қол қойған 20 мемлекет актілерін сақтауға өткізгеннен кейін күшіне енеді. Бүгінгі күні Ұйымға 193 мемлекет мүше. 1972 жылы ЮНЕСКО 1975 жылы күшіне енген Әлемдік мәдени және табиғи мұраларды қорғау конвенциясын қабылдайды, дәл қазір 184 елде бекітілген (КСРО — 1988 жылы). 1999 жылдан бастап ЮНЕСКО-ның бас директоры — Коитиро Мацура. 2005 жылы ол 4-жылдық мерзімге қайта сайланды.
XX ғ. ЮНЕСКО-ның аса мәнді жобалары мыналар: II дүниежүзілік соғыс жылдарында әскери әрекеттерден зардап шеккен кітапхана және мұражай қорларын қалпына келтіру; Азияда, Африкада, Латын Америкасында бастауыш білім беру жүйелерін дамыту; құнды еңбектерді аудару, тікелей байланыстар орнату арқылы Батыс пен Шығыстың арасында мәдени алмасуды дамыту; дамушы елдердегі сауатсыздықты жойып, "негізгі білім беру" жүйесін қалыптастыру (оқу орталықтары Камбоджада, Үндістанда, Таиландта, Оңтүстік Кореяда, Либерияда, Түркияда, сондай-ақ бірқатар, Латын американдық елдерде, Таяу Шығыс елдерінде); өркениет ескерткіштерін сақтау. 1959 ж. ЮНЕСКО-ның қамқорлығымен Мәдени құндылықтарды сақтау және қалпына келтіру бойынша Халықаралық комитет жұмыс істей бастады.
Мақсаты
ЮНЕСКО негізгі мақсаты — бейбітшілік пен қауіпсіздікті елдердің білім, ғылым және мәдениет салаларындағы ынтымақтастығын БҰҰ Қаулысында айтылғандай жалпыға бірдей құрметпен қарап, әділеттілік пен заңдардың орындалуын, адам құқығы, әрі негізгі бостандықтар негізінде барлық елге, түрі-түсіне, жынысына, тілі мен дініне қарамастан қамтамасыз ету арқылы нығайту.
Мақсатына жету үшін ЮНЕСКО бес негізгі функцияларды жүзеге асырады:
- болашағы бар, келешекте адамзатқа керек білім, ғылым, мәдениет пен байланыс формаларын зерттеу;
- білімді ғылыми зерттеудің нәтижесіне сүйене отырып таныту, алмасу, таратумен айналысу;
- заңнамалық іскерлікпен: ұсыныстарды іске асыруға міндет болатын халықаралық актілерді дайындау және қабылдау;
- мүше-мемлекеттерге «техникалық ынтымақтастық» түрінде жобалар жасау мен дамыту салаларындағы саясатын анықтауда эксперттерінің қызметтерін ұсынады;
- арнайы ақпаратпен алмасуды жүзеге асырады.
Мүше елдер
2009 жылдың қазан айына сәйкес ЮНЕСКО ұйымына 193 мемлекет мүше және 7 мемлекет серіктес мүше дәрежелеріне ие.
- Аустралия, ұйымға қосылу күні - қарашаның 4, 1946
- Австрия - тамыздың 13, 1948
- Албания - қазанның 16, 1958
- Алжир - қазанның 15, 1962
- Америка Құрама Штаттары - қазанның 1, 2003
- Андорра - қазанның 20, 1993
- Ангола - наурыздың 11, 1977
- Антигуа және Барбуда - шілденің 15, 1982
- Аргентина - қыркүйектің 15, 1948
- Армения - маусымның 9, 1992
- Ауғанстан - мамырдың 4, 1948
- Әзірбайжан - маусымның 3, 1992
- Багам аралдары - сәуірдің 23, 1981
- Бангладеш - қазанның 27, 1972
- Барбадос - қазанның 24, 1968
- Бахрейн - қаңтардың 18, 1972
- Беларусь - мамырдың 12, 1954
- Бельгия - қарашаның 29, 1946
- Белиз - мамырдың 10, 1982
- Бенин - қазанның 18, 1960
- Болгария - мамырдың 17, 1956
- Боливия - қарашаның 13, 1946
- Босния және Герцеговина - маусымның 2, 1993
- Ботсвана - қаңтардың 16, 1980
- Бразилия - қарашаның 4, 1946
- Бруней - наурыздың 17, 2005
- Біріккен Араб Әмірліктері - сәуірдің 20, 1972
- Буркина-Фасо - қарашаның 14, 1960
- Бурунди - қарашаның 16, 1962
- Бутан - сәуірдің 13, 1982
- Вануату - ақпанның 10, 1994
- Венгрия - қыркүйектің 14, 1948
- Венесуэла - қарашаның 25, 1946
- Вьетнам - шілденің 6, 1951
- Габон - қарашаның 16, 1960
- Гаити - қарашаның 18, 1946
- Гайана - наурыздың 21, 1967
- Гамбия - тамыздың 1, 1973
- Гана - сәуірдің 11, 1958
- Гватемала - қаңтардың 2, 1950
- Гвинея - ақанның 2, 1960
- Гвинея-Бисау - қарашаның 1, 1974
- Германия - шілденің 11, 1951
- Грекия - қарашаның 4, 1946
- Гренада - ақпанның 17, 1975
- Гондурас - желтоқсанның 16, 1947
- Грузия - қазанның 7, 1992
- Дания - қарашаның 4, 1946
- Джибути - тамыздың 31, 1989
- Доминика - қаңтардың 9, 1979
- Доминикан Республикасы - қарашаның 4, 1946
- Египет - қарашаның 4, 1946
- Жаңа Зеландия - қарашаның 4, 1946
- Жапония - шілденің 2, 1951
- Замбия - қарашаның 9, 1964
- Зимбабве - қыркүйектің 22, 1980
- Израиль - қыркүектің 16, 1949
- Индонезия Республикасы - мамырдың 27, 1950
- Иордания - маусымның 14, 1950
- Иран Ислам Республикасы - қыркүйектің 6, 1948
- Ирак - қазанның 21, 1948
- Ирландия - қазанның 3, 1961
- Исландия - маусымның 8, 1964
- Испания - қаңтардың 30, 1953
- Италия - қаңтардың 27, 1948
- Йемен - сәуірдің 2, 1962
- Камбоджа - шілденің 3, 1951
- Камерун - қарашаның 11, 1960
- Канада - қарашаның 4, 1946
- Кабо-Верде - ақпанның 15, 1978
- Катар - қаңтардың 27, 1972
- Кения - сәуірдің 7, 1964
- Кипр - ақпанның 6, 1961
- Кирибати - қазанның 24, 1989
- Колумбия - қазанның 31, 1947
- Комор аралдары - наурыздың 22, 1977
- Конго - қазанның 24, 1960
- Конго Демократиялық Республикасы - қарашаның 25, 1960
- Солтүстік Корея - қазанның 18, 1974
- Корея Республикасы - маусымның 14, 1950
- Коста-Рика - мамырдың 19, 1950
- Кот-д’Ивуар - қазанның 27, 1960
- Куба - тамыздың 29, 1947
- Кувейт - қарашаның 18, 1960
- Кук аралдары - қазанның 25, 1989
- Қазақстан - мамырдың 22, 1992
- Қырғызстан - маусымның 2, 1992
- Қытай - қарашаның 4, 1946
- Лаос - шілденің 9, 1951
- Латвия - қазанның 14, 1991
- Ливан - қарашаның 4, 1946
- Лесото - қыркүйектің 29, 1967
- Либерия - наурыздың 6, 1947
- Ливия - маусымның - 27, 1953
- Литва - қазанның 7, 1991
- Люксембург - қазанның 27, 1947
- Маврикий - қазанның 25, 1968
- Мавритания - қаңтардың 10, 1962
- Мадагаскар - қарашаның 10, 1960
- Македония Республикасы - Маусымның 28, 1993
- Малави - қазанның 27, 1964
- Малайзия - маусымның 16, 1958
- Мали - қарашаның 7, 1960
- Мальдивтер - шілденің 18, 1980
- Мальта - ақпанның 10, 1965
- Маршалл аралдары - маусымның 30, 1995
- Мексика - қарашаның 4, 1946
- Микронезия Федерациялық Штаттары - қазанның 19, 1999
- Мозамбик - қазанның 11, 1976
- Молдова Республикасы - мамырдың 27, 1992
- Монако - шілденің 6, 1949
- Моңғолия - қарашаның 1, 1962
- Марокко - қарашаның 7, 1956
- Мьянма - маусымның 27, 1949
- Намибия - қарашаның 2, 1978
- Науру - қазанның 17, 1996
- Нидерланд - қаңтардың 1, 1947
- Непал - мамырдың 1, 1953
- Никарагуа - ақпанның 22, 1952
- Нигер - қарашаның 10, 1960
- Нигерия - қарашаның 14, 1960
- Ниуэ 26 қазан, 1993
- Норвегия - қарашаның 4, 1946
- Оман - ақпанның 10, 1972
- Орталық Африка Республикасы - қарашаның 11, 1960
- Оңтүстік Африка - желтоқсанның 12, 1994
- Өзбекстан -
- Палау - қыркүйектің 20, 1999
- Панама - қаңтардың 10, 1950
- Папуа — Жаңа Гвинея - қазанның 4, 1976
- Парагвай - маусымның 20, 1955
- Пәкістан - қыркүйектің 14, 1949
- Перу - қарашаның 21, 1946
- Польша - қарашаның 6, 1946
- Португалия - қыркүйектің 11, 1974
- Ресей Федерациясы - сәуірдің 21, 1954
- Руанда - қарашаның 7, 1962
- Румыния - шілденің 27, 1956
- Самоа - сәуірдің 3, 1981
- Сан-Марино - қарашаның 12, 1974
- Сан-Томе және Принсипи - қаңтардың 22, 1980
- Сауд Арабиясы - қарашаның 4, 1946
- Эсватини - қаңтардың 25, 1978
- Сейнт Винсент және Гренадинес - қаңтардың 14, 1983
- Сент Киттс және Невис - қазанның 26, 1983
- Сейнт Люсия - наурыздың 6, 1980
- Сейшель аралдары - қазанның 18, 1976
- Сенегал - қарашаның 10, 1960
- Сербия - желтоқсанның 20, 2000
- Сингапур - қазанның 8, 2007
- Сирия - қарашаның 16, 1946
- Словакия - ақпанның 9, 1993
- Словения - мамырдың 27, 1992
- Соломон аралдары - қыркүйектің 7, 1993
- Сомали - қарашаның 15, 1960
- Судан - қарашаның 26, 1956
- Суринам - шілденің 16, 1976
- Съерра-Леоне - наурыздың 28, 1962
- Таиланд - қаңтардың 1, 1949
- Танзания - наурыздың 6, 1962
- Тәжікстан - сәуірдің 6, 1993
- Того - қарашаның 17, 1960
- Тонга - қыркүйектің 29, 1980
- Тринидад және Тобаго - қарашаның 2, 1962
- Тунис - қарашаның 8, 1956
- Түркия Республикасы - қарашаның 4, 1946
- Түркіменстан - тамыздың 17, 1993
- Тувалу - қазанның 21, 1991
- Уганда - қарашаның 9, 1962
- Украина - мамырдың 12, 1954
- Уругвай - қарашаның 8, 1947
- Үндістан - қарашаның 4, 1946
- Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығы - шілденің 1, 1997
- Фиджи - шілденідің 14, 1983
- Филиппиндер - қарашаның 21, 1946
- Финляндия - қазанның 10, 1956
- Франция - қарашаның 4, 1946
- Хорватия - маусымның 1, 1992
- Чад - желтоқсанның 19, 1960
- Черногория - наурыздың 1, 2007
- Чехия - ақпанның 22, 1993
- Чили - шілденің 7, 1953
- Швеция - қаңтардың 23, 1950
- Швейцария - қаңтардың 28, 1949
- Шри Ланка - қарашаның 14, 1949
- Шығыс Тимор - маусымның 5, 2003
- Эквадор - қаңтардың 22, 1947
- Экваторлық Гвинея - қарашаның 29, 1979
- Сальвадор - сәуірдің 28, 1948
- Эритрея - қыркүйектің 2, 1993
- Эстония - қазанның 14, 1991
- Эфиопия - шілденің 1, 1955
- Ямайка - қарашаның 7, 1962
Серіктес мүше елдер
- Аруба - қазанның 20, 1987
- Британдық Виргиния аралдары - қарашаның 24, 1983
- Кайман аралдары - қазанның 30, 1999
- Макао, Қытай - қазанның 25, 1995
- Недерландықтардың Антиллері - қазанның 26, 1983
- Токелау - қазанның 15, 2001
- Фарер аралдары - қазанның 12, 2009
Бақылаушы елдер
- Палестина
- Әулие Теңіз
Сыртқы сілтемелер
Дереккөздер
- WADA Summary update on Government progress to become a State Party to the UNESCO International Convention against Doping in Sport (PDF). Тексерілді, 28 шілде 2009.