Ирландия

Координаттар: 53°08′00″ с. е. 8°07′00″ б. б. / 53.13333° с. е. 8.11667° б. б. / 53.13333; -8.11667 ^{(G) (O) (Я)}

Ирландия (ирл. Éire; ағылш. Ireland), ресми атауы — Ирланд Республикасы (ирл. Poblacht na hÉireann; ағылш. Republic of Ireland) — Ирландия аралының көбін алып жатқан Батыс Еуропа мемлекеті. Ауданы — 70,2 мың км². Елдің аты ирл. Éire деген сөзден шыққан. Астанасы — Дублин.

Ирландия ирл. Éire ағылш. Ireland
Байрақ Елтаңба
Әнұран: «Amhrán na bhFiann» (тыңдау )
Ирландияның орналасуы (қою жасыл): — Еуропада (ашық жасыл және қою сұр) — Еуроодақта (ашық жасыл)
Тарихы
Тәуелсіздік күні	6 желтоқсан 1922 жыл (Ұлыбритания және Ирландия Біріккен Патшалығынан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	ирланд тілі, ағылшын тілі
Елорда	Дублин
Ірі қалалары	Дублин, Корк
Үкімет түрі	Парламенттік республика
Президенті Премьер-министрі	Майкл Хиггинс Майкл Мартин
Мемлекеттік діні	зайырлы мемлекет
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 118-ші орын 70 273 км² 2
Жұрты • Сарап (2019) • Тығыздығы	▲ 4 921 500 адам (122-ші) 70 адам/км² (113-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	382 млрд. $ (56-шы) 79,925 $ (7-ші)
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2018)  • Жан басына шаққанда	385 млрд. $ (42-ші) 80,641 $ (4-ші)
АДИ (2017)	▲ 0,938 (өте жоғары) (4-ші)
Валютасы	еуро
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.ie
ISO коды	IE
ХОК коды	IRL
Телефон коды	+353
Уақыт белдеулері	+0

 Басқа мағыналар үшін Ирландия (айрық) деген бетті қараңыз.

Атауы

1937 жылы конституциясы бойынша мемлекет аты — "Éire, немесе, ағылш. Ireland" деп бекітілген. Билігін бүкіл аралға тарату ниетімен 1949 жылы Дублин ел атауын "Ирландия Республикасы" деп өзгертті.

Жағрапиясы

Жағрапиялық мағлұматтарды Ирландия аралы және Ирландия жағрапиясы деген мақалалардан қараңыз.

Саяси құрлымы

Толық мақаласы: Ирландияның саяси құрлымы

Кэрри графтығы

Ирландия — республика.

Қазіргі конституциясы 1937 жылдың 1 шілдесінде плебисцитта қабылданды. 1937 жылдың 29 желтоқсанында күшке енді .

Ирландия президенті (ирл. Uachtarán) халық референдумымен 7 жылда бір рет сайланады. Президенттің, үкімет сұранысы бойынша парламенттің төменгі палатасын шақыруға және таратуға құқығы бар, ол заңдарды жариялайды, соттар мен басқа да жоғарғы лауазымдарды тағайындайды және бас қолбасшы лауазымына ие болады.

Шын мәнінде үкімет басы — премьер-министрді (Taoiseach) — өкілдер палатасының ұсынысы бойынша президент тағайындайды.

Жоғарғы заң шығарушы орган — парламент (ирл. Tithe An Oireachtais). Құрамында 2 палата бар: өкілдер палатасы мен сенат.

Өкілдер палатасында 160-тан 170-ге дейін мүше бар. Олар халық тарапынан тікелей құпия дауысберу арқылы сайланады.

Сенат құрамында 60 мүше бар, олардың 11-ін премьер-министр тағайындайды, 6-ы Ұлттық және Дублин университеттерімен сайланады, 43-і жанама сайлау арқылы ерекше тізіммен (тізімдегі кандидаттар әртүрлі мекемелер мен ұжымдардың ұсынысымен кіргізіледі) өтеді. Сенаттың сайлау коллегиясы 900 адамнан тұрады, олардың ішінде өкілдер палатасының мүшелері, муниципалитеттер мен графтықтар кеңесінің мүшелері бар. Палаталардың жұмыс мерзімі — 7 жыл.

Әкімшілік құрлымы

Толық мақаласы: Ирландия әкімшілік бірліктері

• Ленстер провинциясы (Leinster/Cúige Laighean):
  • Карлоу (Carlow/Contae Cheatharlaigh)
  • Дублин (Dublin/Contae átha Cliath)
  • Килдэр (Kildare/Contae Chill Dara)
  • Килкенни (Kilkenny/Contae Chill Chainnigh)
  • Лииш (Laois/Contae Laoise)
  • Лонгфорд (Longford/An Longphort)
  • Лаут (Louth/Contae Lú)
  • Мит (Meath/Contae na Mí)
  • Оффали (Offaly/Contae Uíbh Fhailí)
  • Уэстмит (Westmeath/Contae na hIarmhí)
  • Уэксфорд (Wexford/Contae Loch Garman)
  • Уиклоу (Wicklow/Contae Chill Mhantáin)
• Манстер провинциясы (Munster/Cuige Mumhan):
  • Клэр (Clare/Contae an Chláir)
  • Корк (Cork/Contae Chorcaí)
  • Кэрри (Kerry/Contae Chiarraí)
  • Лимерик (Limerick/Contae Luimnigh)
  • Типперэри (Tipperary/Contae Thiobraid árainn)
  • Уотерфорд (Waterford/Contae Phort Láirge).
• Коннахт провинция (Connacht/Cúige Chonnacht):
  • Голуэй (Galway/Contae na Gaillimhe)
  • Литрим (Leitrim/Contae Liatroma)
  • Майо (Mayo/Contae Mhaigh Eo)
  • Роскоммон (Roscommon/Contae Ros Comáin)
  • Слайго (Sligo/Contae Shligigh).
• Ольстер провинциясы (Ulster/Cúige Ulaidh):
  • Каван (Cavan/Contae An Chabháin)
  • Донегол (Donegal/Contae Dhún na nGall)
  • Монахан (Monaghan/Contae Mhuineacháin).

Ирландия Республикасы Дублин Уиклоу Уэксфорд Карлоу Килдэр Мит Лаут Монахан Каван Лонгфорд Уэстмит Оффали Лиишь Килкенни Уотерфорд Корк

Керри Лимерик Типперэри Клэр Голуэй Мейо Роскоммон Слайго Литрим Донегол Солтүстік Ирландия Фермана Тирон Лондондерри Антрим Даун Арма

Типперэри графтығы 2 суб-субъект болып басқарылады: Типперэри Солтүстік Ридинг және Типперэри Оңтүстік Ридинг.

Экономикасы

Толық мақаласы: Ирландия экономикасы

Тарихы

Толық мақаласы: Ирландия тарихы

Ирландия қарулы күштері

Толық мақаласы: Ирландия қарулы күштері

Мәдениеті

Толық мақаласы: Ирландия мәдениеті

Дереккөздер

1. Population and migration estimates April 2019 (27 August 2019).
2. Ireland. International Monetary Fund. Тексерілді, 1 қазан 2017.
3. 2016 Human Development Report. United Nations Development Programme (2017). Тексерілді, 23 наурыз 2017.