Еуро (символы: €, банк коды: EUR) — Еуропа Одағындағы 20 елдің (Аустрия, Бельгия, Германия, Грекия, Ирландия, Испания, Италия, Кипр, Латвия, Литва, Люксембург, Мальта, Португалия, Нидерланд, Словения, Словакия, Финляндия, Франция, Эстония, Хорватия.) ресми валютасы. Сондай-ақ еуро 9 мемлекеттің, соның ішінде Еуропада орналасқан 7 мемлекеттің ұлттық валютасы болып табылады. Алайда, Еуропалық одақтың қатысушыларына қарағанда, осы 9 мемлекет Еуропалық орталық банктің ақша-несие саясатына әсер ете алмайды және өз өкілдерін олардың жетекші органдарына бағыттай алмайды.
| Еуро | |
|---|---|
| | |
| ISO 4217 Коды | EUR |
| Қолданушы(лар) | Аустрия, Бельгия, Германия, Грекия, Ирландия, Испания, Италия, Кипр, Латвия, Литва, Люксембург, Мальта, Португалия, Нидерланд, Словения, Словакия, Финляндия, Франция, Эстония, Хорватия. |
| Subunit | |
| 1/100 | |
| Нышаны | € |
| Coins | |
| Freq. used | 1, 2, 5, 10, 20, 50 цент, €1, €2 |
| Banknotes | €5, €10, €20, €50, €100, €200. |
Еуровалюта
Еуровалюта (ағылш. eurocurrency;) Елден тыс жерде, осы валютаның эмитентімен, коммерциялық банктер ақшасыз депозиттік-несиелік операцияларды жүзеге асыратын шетелдік валюталар. Осылайша Ұлыбритания немесе Германия банктерінің шотындағы АҚШ доллары еуродолларлар, Люксембург немесе Швейцария банктерінің шотындағы неміс маркалары — еуромаркалар деп аталады. Осы сықылды еурофранктер, еурогульдендер, еурофунттар, еуроиендер және т.б. болады.
Еуродолларлар
Еуродолларлар (ағылш. eurodollars) Қожайындары негізінен АҚШ шегінен тыс еуропа банктерінде орналастырған және соңғысы кредиттік операциялар үшін қолданатын Америка долларлары түріндегі ақша қаражаты.
Еурокредит, еуронесие
Еурокредит, еуронесие (ағылш. eurocredit;) Дамыған елдердің ірі коммерциялық банктері, еуровалюталық рыногы есебінен ұсынатын халықаралық қарызы.
Еурооблигациялар
Еурооблигациялар (ағылш. eurobonds;) Еурорыноктан ұзақ мерзімдік қарыз алу кезінде қарыз алушы шығаратын борыштық міндеттеме; құнды қағаздардың бір түрі. Оларда қарыз сомасы, датасы және оны төлеу шартына қатысты ақпарат болады.
Еурорынок
Еурорынок (ағылш. Euromarket, Eurocurrency market;) Операциялар еуровалюта түрінде жүзеге асырылатын несиелік капиталдың халықаралық нарқы.
Еурочек
Еурочек (ағылш. Eurocheque Card) «Еурочек» еуропалық банк жүйесінің қатысушы елдерінің кез келгенінде төлемге қабылданатын чектер. Еурочектерді ендіру мақсаты — туристерге қызмет көрсетуді жақсарту. Банктер еурочектерді оның иесіне ешбір алдын ала ақша жарнасынсыз береді және бір ай мерзімге дейін, банкілік кредит есебінен төленеді. Еурочекті төлейтін банк, бұл үшін комиссиялық ақша алады.
Бірыңғай валютаны енгізудің салдары
Көптеген елдерде ортақ валютаны қолданудың мүше елдер үшін артықшылықтары да, кемшіліктері де бар. Еуроның енгізілуінің әсерлері туралы әртүрлі пікірлер бар. Осы әсерлердің көпшілігін түсіну және бағалау үшін көп жылдар қажет. Көптеген теориялар мен болжамдар бар.
Конверсиялық транзакцияларға байланысты шығындарды жою
Еуроның маңызды артықшылықтарының бірі валюта бағамдарына байланысты тәуекелдерді азайту болып табылады, бұл елдер арасында инвестициялауды жеңілдетеді. Валютаның бір-біріне қарсы ауытқу қаупі әрқашан өзінің валюталық аймағынан тыс инвестицияларды, тіпті импорт/экспортты компаниялар үшін де, жеке тұлғалар үшін де өте қауіпті жасады. Валюта бағамының қолайсыз өзгеруіне байланысты потенциалды пайда шығынға айналуы мүмкін. Нәтижесінде көптеген инвесторлар мен импорттаушылар/экспорттаушылар бұл тәуекелді қабылдауға немесе өз инвестицияларын хеджирлеуді қолдануға мәжбүр болды, бұл ұлттық валюта аймағынан тыс инвестицияларды тартымды етеді. Еуроаймақтың құрылуы айырбас бағамының тәуекелдерінен бос инвестиция көлемін айтарлықтай арттырады. Еуропалық экономика ішкі еуропалық экспортқа қатты тәуелді болғандықтан, бұл әсердің пайдасын асыра бағалау мүмкін емес. Атап айтқанда, ұлттық валюталары дәстүрлі түрде валюта бағамының қатты ауытқуына ұшыраған елдер үшін (мысалы, Жерорта теңізі елдері) өте маңызды.
Сонымен қатар, мұндай әсер неғұрлым либералды нарықтары бар елдерге инвестицияны көбейтіп, нарықтар қатаңырақ елдерде оны азайтуы ықтимал. Кейбіреулер пайда көрші елдерге түседі деп қауіптенеді, соның салдарынан дәстүрлі әлеуметтік бағдарламаларды қысқартуға тура келеді.
Конверсиялық транзакцияларға байланысты шығындарды жою
Бірыңғай валютаның енгізілуімен бұрын жеке тұлғалардан да, коммерциялық ұйымдардан да алынатын қаражатты бір валютадан екінші валютаға аудару үшін банктер алатын алымдар алынып тасталды. Бұдан әрбір транзакция бойынша үнемдеу аз болғанымен, жасалған мыңдаған транзакцияларды ескере отырып, бұл Еуропа экономикасында айналымдағы қаражаттың айтарлықтай өсуін қамтамасыз етеді.
Электрондық төлемдер (кредиттік картасы, дебеттік карталар және банкоматтар) үшін еуроаймақтағы банктер қазіргі уақытта еуроаймақтағы халықаралық төлемдер үшін бір елдегі төлемдермен бірдей комиссияларды алуы керек. Франция банктері халықаралық төлемдер үшін Францияда қол жетімді емес әдіс онлайн-банкинг арқылы жасалған транзакцияларды қоспағанда, барлық транзакцияларға (ұлттық және халықаралық) комиссиялар салу арқылы бұл ережені айналып өтті. Осылайша, француз банктері халықаралық транзакциялар үшін ұлттық операцияларға қарағанда жоғары комиссияларды алуды жалғастыруда.
Еуро резервтік валюта ретінде
Еуро қазіргі уақытта екінші ең көп қолданылатын резервтік валюта болып табылады. 1999 жылы еуро енгізілгеннен кейін бұл валюта есеп айырысу мен жинақтау үшін пайдаланылған неміс маркасынан, француз франкінен және басқа еуропалық валюталардан есептеулер мен резервтердегі үлесті ішінара мұра етті. Содан бері еуроның үлесі тұрақты түрде өсті, өйткені орталық банктер өздерінің резервтерін әртараптандыруға тырысады. ФРЖ-ның бұрынғы басшысы Алан Гринспан 2007 жылдың қыркүйегінде еуро АҚШ долларының әлемдегі негізгі резервтік валюта ретінде орнын баса алатынын айтты. 2009 жылы орталық банктердің халықаралық резервтеріндегі еуроның үлесі рекордтық 28%-ды құрады, әзірге одан асып түскен жоқ.
Валюталық резервтердегі халықаралық жинақтар, %
| Валюталар | 1995 | 1996 | 1997 | 1998 | 1999 | 2000 | 2001 | 2002 | 2003 | 2004 | 2005 | 2006 | 2007 | 2008 | 2009 | 2010 | 2011 | 2012 | 2013 | 2014 | 2015 | 2016 |
| USD | 59,0 | 62,1 | 65,2 | 69,3 | 70,9 | 70,5 | 70,7 | 66,5 | 65,8 | 65,9 | 66,4 | 65,7 | 64,1 | 64,1 | 62,1 | 61,8 | 62,3 | 61,1 | 61,0 | 63,1 | 64,2 | 64,0 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| EUR | - | - | - | - | 17,9 | 18,8 | 19,8 | 24,2 | 25,3 | 24,9 | 24,3 | 25,2 | 26,3 | 26,4 | 27,6 | 26,0 | 24,7 | 24,3 | 24,4 | 22,1 | 19,7 | 19,7 |
| DEM | 15,8 | 14,7 | 14,5 | 13,8 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
| GBP | 2,1 | 2,7 | 2,6 | 2,7 | 2,9 | 2,8 | 2,7 | 2,9 | 2,6 | 3,3 | 3,6 | 4,2 | 4,7 | 4,0 | 4,3 | 3,9 | 3,8 | 4,0 | 4,0 | 3,8 | 4,9 | 4,4 |
| JPY | 6,8 | 6,7 | 5,8 | 6,2 | 6,4 | 6,3 | 5,2 | 4,5 | 4,1 | 3,9 | 3,7 | 3,2 | 2,9 | 3,1 | 2,9 | 3,7 | 3,6 | 4,1 | 3,8 | 3,9 | 4,0 | 4,2 |
| FRF | 2,4 | 1,8 | 1,4 | 1,6 | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - | - |
Еуроның айналымға енгізілуі
Қолма-қол ақшасыз төлемдерде еуро 1999 жылдың 1 қаңтарында, қолма-қол ақшамен – 2002 жылдың 1 қаңтарында енгізілді. Екі ай ішінде, яғни 2002 жылдың 28 ақпанына дейін (бұл мерзім заңмен қысқартылған Нидерланды, Франция және Ирландияны қоспағанда) еуро мен еуроаймақтағы алғашқы елдердің ұлттық банкноталары қатар айналыста болды. Өтпелі кезең аяқталғаннан кейін ұлттық банкноттар толығымен еуроға ауыстырылды және заңды төлем құралы болудан қалды. Еуроаймаққа 2002 жылдан кейін кірген елдерде өтпелі кезең екі аптаға дейін қысқарды. Қолма-қол еуро Еуропалық Одақтың 20 (27 елінің) ұлттық валютасын алмастырды.
Еуропалық Одақ туралы шартқа қол қою кезінде (1992 ж.) Ұлыбритания мен Дания арнайы хаттамада ЕО-ның Экономикалық және Валюталық Одағының ортақ валюта енгізуді көздейтін үшінші кезеңіне өтпеу құқығын белгіледі. Швеция мен Данияда референдум өтіп, онда көпшілік еуроны қабылдауға қарсы дауыс берді. 2013 жылдың наурызында Швецияның қаржы министрі Андерс Борг Швецияда еуроны енгізу жоспары жоқ екенін мәлімдеді.
Литва 2007 жылы еуроға өтуді жоспарлаған болатын, бірақ инфляцияның Маастрихт критерийлерінен сәл асып кетуіне байланысты көшуді кейінге қалдыруға тура келді және ол еуроны тек 2015 жылдың 1 қаңтарында енгізді. Латвия дағдарыс басталғаннан кейін қатаң үнемдеу саясатының нәтижесінде ғана барлық қажетті критерийлерді орындай алды және 2014 жылдың 1 қаңтарында еуроаймаққа қосылды. Эстония барлық Маастрихт критерийлерін ертерек орындап, 2011 жылдың 1 қаңтарында Еуроаймаққа қосылды. Литваның 2015 жылдың 1 қаңтарынан бастап еуроға өтуін Еуропалық Орталық банк пен Еуропалық комиссия Маастрихт критерийлеріне сәйкестігі туралы жылдық есепте мақұлдады, ал қорытынды келісім берілді және айырбас бағамы шілдеде ЕО Министрлер Кеңесімен бекітілді. 2014
Болгария мен Хорватия ERM-2-ге 2020 жылдың 10 шілдесінде қосылды. Хорватия еуроны 2023 жылдың 1 қаңтарында қабылдады.
Еуроға көшу үшін елдің Еуропалық валюта бағамы-2 механизміне екі жылдық мүшелігі қажет. Қазіргі ERM-2 мүшелері Болгария мен Дания болып табылады. Болгария еуроға 2024 жылдың 1 қаңтарында ауысуды жоспарлаған, бірақ 2023 жылдың ақпанында көшуді 2025 жылдың 1 қаңтарына қалдыру туралы шешім қабылданды. Румыния 2024 жылы ERM-2-ге қатысуға өтінім беріп, 2029 жылға қарай еуроға өтуді жоспарлап отыр. Мажарастан, Польша және Чехия еуроға көшуді 2023 жылы бастауды жоспарлап отырған жоқ.
| Мемлекет | Валюта предшественнигі | Валютаны өзгерту күні 1 қаңтар |
|---|---|---|
| Еуроаймақ | ||
| Австрия | австриялық шиллинг | 1999 |
| Бельгия | бельгиялық франк | 1999 |
| Германия | неміс маркасы | 1999 |
| Ирландия | ирландиялық фунт | 1999 |
| Испания | испандық песета | 1999 |
| Италия | итальяндық лира | 1999 |
| Люксембург | люксембург франк | 1999 |
| Голландия | голландиялық гульден | 1999 |
| Португалия | португал эскудосы | 1999 |
| Финляндия | фин маркасы | 1999 |
| Франция | француз франк | 1999 |
| Греция | грек драхмасы | 2001 |
| Словения | словения толары | 2007 |
| Кипр | кипр фунты | 2008 |
| Мальта | мальталық лира | 2008 |
| Словакия | словакиялық коруна | 2009 |
| Эстония | эстониялық крон | 2011 |
| Латвия | латвия латтары | 2014 |
| Литва | литва литастары | 2015 |
| Хорватия | хорват кунасы | 2023 |
| Еуроны ресми түрде қолданатын ЕО-ға кірмейтін елдер | ||
| Андорра | француз франк испандық песета | 1999 (Бейресми) 1 сәуір (Келісім) |
| Ватикан | итальяндық лира ватикан лирасы сан-Марино лирасы | 1999 |
| Монако | монегаск франкі | 1999 |
| Сан-Марино | сан-марино лирасы | 1999 |
| ЕО-ға мүше және еуроны енгізуді жоспарлап отырған елдер. | ||
| Болгария | болгар леві | 1 қантар 2025 |
| Мажарастан | мажар форинті | мерзімі белгіленбеген |
| Дания | даниялық крон | жоспарланбаған |
| Польша | поляк злотиясы | мерзімі белгіленбеген |
| Чехия | чех крон | мерзімі белгіленбеген |
| Румыния | румын лейі | 2029 жыл |
| Швеция | швед кронасы | жоспарланбаған |
| Еуроны бейресми түрде қолданатын елдер. | ||
| Черногория | неміс маркасы | 2002 |
| Косово | неміс маркасы | 2002 |
Баға паритеті
Бірыңғай еуропалық валютаны енгізудің тағы бір әсері бағадағы айырмашылық - атап айтқанда, баға деңгейінде - азаюы керек. Баға айырмашылықтары арбитражды тудыруы мүмкін, яғни баға айырмашылығын пайдалану үшін елдер арасындағы тауарлардың алыпсатарлық саудасы. Бірыңғай валютаны енгізу еуроаймақтағы бағаларды теңестіреді және бәсекелестіктің күшеюіне немесе компаниялардың бірігуіне әкеледі деп күтілуде, бұл инфляцияны тежеп, осылайша тұтынушыларға пайда әкеледі. Сол сияқты, шекаралар арқылы бағаның ашықтығы тұтынушыларға төмен бағамен сапалы өнімді немесе қызметті табуға көмектесуі керек.
Банкноттарды жою
Бес жүз еуро қазіргі уақытта еуро билеттерінің ең жоғары номиналы болып табылады. Сонымен қатар, бұл банкнот әлемдегі ең қымбат банкноталардың бірі болып табылады. Бірақ соған қарамастан бұл банкноттарды шығару 2014 жылы тоқтатылды. 2016 жылдың 4 мамырында ЕОБ Басқарушы кеңесі 2018 жылдың соңында 500 еуролық банкноттардың шығарылымы тоқтатылатынын хабарлады, іс жүзінде эмиссияға тыйым салу 2019 жылдың 27 сәуірінде күшіне енді. Шығарылымның тоқтатылуына 500 еуролық банкноттардағы ірі сомадағы ақшаның ықшамдығы мен шағын массасы ықпал ететін заңсыз қаржылық операцияларға (ақшаны жылыстату, салық төлеуден жалтару, терроризмді қаржыландыру) қарсы күрес себеп болып отыр (салыстыру үшін, ең үлкен номиналдағы долларлық вексельдердегі баламалы сома 100 доллар салмағы 6 есе артық). Осы уақытқа дейін шығарылған барлық банкноттар айналыста қолданыла береді және заңды төлем құралы болады.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. — Алматы: «Жеті жарғы» баспасы, 2008 жыл. ISBN 9965-11-274-6
Тағы қараңыз
- Еуро (Банкноттар) (нем.) (ағыл.)
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |