Мали (фр. Mali), ресми атауы — Мали Республикасы (фр. République du Mali бамана.Mali ka Fasojamana) — Батыс Африкадағы мемлекет. Жер аумағы 1,2 млн. км2. Халқы 11,7 млн (2000 жылғы мәлімет). Жергілікті тұрғындары: бамбара, сенуфо, сонинке, малинке, догон, диула, фульбе, т.б. этнографиялық топтардан тұрады. Мемлекеттік тілі — француз тілі. Халқы, негізінен, ислам дінін ұстанады (80%). Астанасы — Бамако қаласы. Мемлекет басшысы — президент. Жоғарғы заң шығарушы органы — бір палаталы ұлттық жиналыс. Ұлттық мейрамы — 22 қыркүйек — Тәуелсіздік күні (1960). Ақша бірлігі — мали франкі.
| Мали Республикасы фр. République du Mali бамана.Mali ka Fasojamana | ||
| ||
| Ұран: «Un peuple, un but, une foi» | ||
| Әнұран: «Pour l'Afrique et pour toi, Mali» | ||
| Тарихы | ||
|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 22 қыркүйек 1960 жыл (Франциядан) | |
| Мемлекеттік құрылымы | ||
| Ресми тілдері | Француз тілі, Бамана | |
| Елорда | Бамако | |
| Ірі қалалары | Бамако, Сикасо, Мопти, Кутиала, Каес, Сегу | |
| Үкімет түрі | Аралас республика | |
| Президенті Премьер-министрі | Ибрагим Бубакар Кейта Бубу Сиссе | |
| Географиясы | ||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 23-ші орын 1 240 192 км² 1,6 | |
| Жұрты • Сарап (2018) • Санақ (2018) • Тығыздығы | ▲18 429 893 адам (67-ші) 19 329 841 адам 11,7 адам/км² (215-ші) | |
| Экономикасы | ||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 44,329 млрд. $ 2,271 $ | |
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2018) • Жан басына шаққанда | 17,407 млрд. $ 891 $ | |
| АДИ (2017) | ▲ 0,427 (төмен) (182-ші) | |
| Валютасы | КФА франкі | |
| Қосымша мәліметтер | ||
| Интернет үйшігі | .ml | |
| ISO коды | MLI | |
| ХОК коды | MLI | |
| Телефон коды | +223 | |
| Уақыт белдеулері | UTC±00:00 және Africa/Bamako |
Географиясы
Республиканың көп бөлігін теңізден 500 м. биіктіктегі жазық алып жатыр. Солтүстік-батысын Cахара шөлі, оңтүстігін және шығысын биіктігі 1155 м-ге дейін жететін тау жоталары қоршаған. Климаты — субэкваторлық, тропиктік шөл. Орташа температура қаңтарда 20°С, маусымда 35°С. Жылдық жауын-шашын мөлшері солтүстігінде 50 — 150 мм, оңтүстігінде 1000 — 1500 мм. Нигер және Сенегал өзендері елді кесіп өтеді. Шөл, шөлейт жерлерге бейімделген өсімдіктер басым, оңтүстігінде саванналар орналасқан.
Тарихы
Мали аумағында орта ғасырларда Мали, Гана, Сонгай мемлекеттері құрылған. 13 ғасырда Мали патшалығы Гананы өзіне бағындырды. 15 ғасырда Мали патшалығы Сонгаи империясына қарады. 1591 жылы империя бірнеше ұсақ мемлекеттерге бөлініп кетті. 19 ғасырдың аяғында қазіргі Мали аумағы Францияның отарына айналды. 1894 жылы Нигер, Сенегал өзендерінің жоғарғы және орта ағысындағы жерлер Франция отары — Суданға қосылды. 2-дүниежүзілік соғыстан кейін Француз Суданында ұлт-азаттық қозғалыс өрістеді. 1958 жылы Францияның жаңа конституциясына сәйкес Судан Республикасы атанып, Франция Достастығына мүше болды. 1959 жылы Судан мен Сенегал Мали федерациясына бірікті. Алайда федерация басшылары арасындағы алауыздықтың салдарынан 1960 жылы 20 тамызда Сенегал федерация құрамынан шықты. Сол жылдың 22 қыркүйегінде Судан республикасының заң шығарушы ассамблеясы Судан Республикасын ерікті және тәуелсіз Мали Республикасы деп жариялады. Мали 1960 жылы 28 қыркүйекте БҰҰ-ға мүше болды. 1968 жылы қарашада Мали де әскери төңкеріс болып, билік ұлт азаттық әскери комитеттің қолына көшті. 1991 жылы наурызда елде қайта төңкеріс болып, әскерилер биліктен кетті. Жалпыхалықтық референдум нәтижесінде көп партиялық жүйені енгізуді мақұлдаған жаңа конституция қабылданды. 1992 жылы елде жалпыға бірдей сайлау өтіп, азаматтық билік орнады.
Экономикасы
Мали — аграрлы ел. Ауыл шаруашылығы дақылдарынан тары, күріш, жүгері, батат, қант, арахис, мақта, т.б. өсіріледі. Экспортқа мақта (65%), мал және мал өнімдерін, аз мөлшерде алтын, фосфаттар шығарады. Ұлттық жалпы өнімнің жан басына шаққандағы мөлшері 740 АҚШ долларына тең. Сауда серіктестері: Франция, Германия, Жапония, Кот-д’Ивуар, Сенегал.
Дереккөздер
- Mali president appoints new Prime Minister, Boubou Cisse. Тексерілді 24 сәуірдің 2019.
- ↑ Mali preliminary 2018 census. Institut National de la Statistique. Басты дереккөзінен 18 сәуір 2010. Тексерілді, 29 қараша 2018.
- ↑ Mali. International Monetary Fund.
- Human Development Reports.
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, VI том
| Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |