Париж (фр. Paris [paˈʁi] тыңдау) — Францияның астанасы, маңызды экономикалық және мәдени орталығы. Франция ортаңғы бөлігінің солтүстігінде, Иль-де-Франс аймағында, Сена өзенінің жағасында орналасқан. Ұраны — Fluctuat nec mergitur («Оны тербелтеді, бірақ ол батпайды»). Парижде 13 миллион халық тұрады.
| Қала | |||||
| Париж | |||||
| фр. Paris | |||||
| Сағат тілімен: Сена өзені мен Эйфель мұнарасы, Париждік Нотр-Дам соборы, Лувр, Триумфалды арка | |||||
| |||||
| Әкімшілігі | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Ел | |||||
| Статусы | Астана | ||||
| Аймақ | |||||
| Департамент | Париж | ||||
| Ішкі бөлінісі | 20 округ | ||||
| Мэр | Анн Идальго | ||||
| Тарихы мен географиясы | |||||
| Координаттары | 48°51′24″ с. е. 2°21′08″ ш. б. / 48.85667° с. е. 2.35222° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°51′24″ с. е. 2°21′08″ ш. б. / 48.85667° с. е. 2.35222° ш. б. (G) (O) (Я) | ||||
| Құрылған уақыты | б.э.б. III ғ. | ||||
| Бұрынғы атаулары | Лютеция, Паризиум | ||||
| Жер аумағы | 105,4 км² | ||||
| Орталығының биiктігі | 33 м | ||||
| Уақыт белдеуі | UTC+1, жазда UTC+2 | ||||
| Тұрғындары | |||||
| Тұрғыны | ▲ 2 233 818 адам (2015) | ||||
| Тығыздығы | 21 283 адам/км² | ||||
| Агломерация | 12 672 000 | ||||
| Этнохороним | париждік, париждіктер | ||||
| Ресми тілі | |||||
| Сандық идентификаторлары | |||||
| Телефон коды | +33 1 | ||||
| Пошта индекстері | 75001—75020, 75116 | ||||
| Автомобиль коды | 75 | ||||
| INSEE коды | 75056, 75101—75116 | ||||
| paris.fr (фран.) | |||||
Париж шекарасы | |||||
| Ортаққордағы санаты: Париж |
Тарихы
Тарихи деректерге сүйенсек, қала Филлипп Август королінің тұсында ғана өркендеп, өсе бастаған. Қала жоспары шеңбер үлгісінде құрылған. Архитектуралық ансамбльдері ғасырлар бойы қалыптасты. Готика үлгісіндегі архитектуралық құрылыстардың дені Сита аралына шоғырланған. 13-ғасырда шіркеулер мен монастырлар салына бастады. Нақ осы тұста атақты Нотр Дам де Пари қолға алынса керек. В.Гюго оны «Париж - құдай аналарының соборы» деген атпен әлемге әйгілі етті.
Атақты Лувр 1204 жылы салына бастап, сол тұста 20 мың шәкірті бар Париж мектептері университет болып бірігеді, алғашқы университет 1629 жылы салынған.
Географиясы және климаты
Париж қаласы Сена өзенінің жағалауында, Ла-Манш бұғазынан 145 км қашықтықта орналасқан.
Қала Иль-де-Франс аймағының 0,9 %-ын, яғни Францияның 0,02 % территориясын алып тұр. Қаланың аймағы - 105,40 км², бұл көрсеткіш Франция коммуналардың арасында 113-ші орынды алады. Теңіз деңгейінен биіктігі — 30 метр. Қаланың ең биік жерлері теңіз деңгейінен 128,15 — 128,65 метр биіктікте орналасқан Монмартр және Бельвиль дөңдері. Ең төмен орналасқан жері (30,5 метр) — Леблан және Сан-Шарль көшелерінің қиылысы (15-ші аймақ).
Париж климаты қоңыржай, теңіздік.
Тұрғындары
| Халық саны 1800—2015 жылдар, млн адам |
2010 жылғы санақ мәліметі бойынша Парижде 2 243 833 адам тұрады, бұл Франция елінің 3,6 %-ын және Иль-де-Франс аймағының 19,3 %-ын құрайды.
2008 жылы Парижде 330 000-дай шетел азаматтары тұратын, бұл Париж тұрғындарының 14,9 %-ын құраған. Оның ішінде 30 %-ы ЕО келгендері, 20 %-ы Алжир, Марокко және Тунистан келген иммигранттар.
Сәулет өнері
Парижде әлемге әйгілі Г. Эйфель мұнарасы, Үлкен және Кіші сарай, ЮНЕСКО ғимараты, Шайо сарайы, Пантеон, СенЖеневьев кітапханасы, т.б. бар.
Парижде болған адам көп архитектуралық ескерткіштерге күтпеген жерде кезігіп жатады. Сондай бағзы мұралардың бірі - Сен-Мартен арнасы (каналы). Су арнасының (каналдың) үстіне ұзақ жылдарда көптеген көпір тұрғызылып, әрқайсысы өзгеше сәулет туындысына айналды.
Тұтастай алғанда бір-бірінен бөліп жарғысыз айшықты өнер ансамблін құрайды.
Тұрғындардың айтуы бойынша қаланы Сен-Мишель гүлзарынан бастап аралау керек. Бұл жер француз жастарының сүйікті орны. Гүлзардан таяқ тастам жерде Люксембург сарайы бар. Мария Медичидің әмірімен салынған әсем ғимарат Еуропа сәулет өнерінің ғажайып туындысы ретінде әлемге белгілі.
1977 жылы Парижде елеулі оқиға болды. Тобур көшесінде Ұлттық театр ашылды, оған Жорж Помпидудың есімі берілді. Театрда сурет галереясы, көрме залдары, аса бай кітапхана, грамжазба жинағы бар. Театр үйінің жобасына халықаралық байқау жарияланғанда 681 үлгі келіп түсіпті, солардың ішінен итальян Р.Пьяно мен ағылшын Р.Роджерстің жобалары таңдалып алынған. Енді, міне, биіктігі 50, ұзындығы 150, ені 50 м ғажайып ғимарат Париждің мақтанышына айналып отыр. Сондай-ақ әлемге әйгілі Елисей алаңы да осында. Францияның транспорт желісінің барлығы Париж магистралінен бастау алады. Дүние жүзіндегі ең жүрдек (экспресс) пойыз Париж—Бордо бағытында 350 км жылдамдықпен жүреді.
Галерея
| Эйфель мұнарасы | Триумфал доғасы | Нотр-Дам де Пари | Версаль сарайы |
Дереккөздер
- Insee : toujours plus de Parisiens 16 қаңтардың 2011 жылы.. // Mairie de Paris, 06.01.2011
- Le tourisme à Paris : Chiffres clés = Tourism in Paris : Key figures[1]ParisInfo.com,2010, (фран.) (ағыл.)
- A favourable geographical location (ағыл.). Mairie de Paris. Тексерілді, 2 шілде 2013.
- Dimensions (фран.). Mairie de Paris (20.08.2010). Тексерілді, 2 шілде 2013.
- Populations légales en vigueur à compter du 1er janvier 2013. Paris. // insee.fr. Басты дереккөзінен мұрағатталған 5 шілде 2013. Тексерілді, 2 шілде 2013.
- Demographics : a cosmopolitan city (ағыл.). Mairie de Paris. Тексерілді, 2 шілде 2013.
- INSEE: Иностранцев по департаментам страны (фран.)