Бурунди

Координаттар: 3°40′00″ о. е. 29°49′00″ ш. б. / 3.66667° о. е. 29.81667° ш. б. / -3.66667; 29.81667 ^{(G) (O) (Я)}

Бурунди (рунди және фр. Burundi, толық ресми атауы — Бурунди Республикасы (рунди Republika y'u Burundi, фр. République du Burundi)) – Шығыс Африкадағы кішігірім мемлекет, әлемдегі неғұрлым аз дамыған елдер қатарына кіреді. Руандамен солтүстікте, батыста — Конго Демократиялық Республикасымен және шығыста  және оңтүстік шығыста — Танзаниямен шектеседі. Теңіз шыға алмайтын мемлекеттер қатарында. Оңтүстік батысында Танганьика көлімен шайылып жатыр.

Бурунди Республикасы Republika y'u Burundi République du Burundi
Байрақ Елтаңба
Ұран: «Unité, Travail, Progrès Ubumwe, Ibikorwa, Iterambere (Бірлік, еңбек, прогресс)»
Әнұран: «Burundi bwacu (Сүйікті Бурунди)»
Тарихы
Тәуелсіздік күні	1 шілде 1962 жыл (Бельгиядан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілдері	рунди және француз тілдері
Елорда	Гитега
Ірі қалалары	Бужумбура, Гитега
Үкімет түрі	Президенттік-парламенттік республика
Президенті Бірінші вице-президент Екінші вице-президент	Пьер Нкурунзиза Гастон Синдимво Жозеф Буторе
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы • % су беті	Әлем бойынша 142-ші орын 27 830 км² 10
Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2008) • Тығыздығы	▲ 10 524 117 адам (86-шы) 8 053 574 адам 401,6 адам/км²
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2017)  • Жан басына шаққанда	7,985 млрд. $ 808 $
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2017)  • Жан басына шаққанда	3,393 млрд. $ 343 $
АДИ	▼ 0,404 (төмен) (184-ші)
Этнохороним	бурундиліктер
Валютасы	Бурундилік франк
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.bi
ISO коды	BI
ХОК коды	BDI
Телефон коды	+257
Уақыт белдеулері	+2

Тарихы

Қазіргі Бурундиге алғаш барған еуропалық 1858 жылы Ричард Бертонмен бірге Танганьика көліне саяхат жасаған Джон Ханниг Спеке болды. Саяхатшылар Нілдің қайнар көзін іздеу үшін көлдің солтүстік жағын айналып шықты. 1871 жылы Стэнли мен Ливингстон Бужумбураға жетіп, Рузици аймағын зерттеді. 1884-1885 жылдардағы Берлин конференциясынан кейін Шығыс Африкадағы Германияның ықпал ету аймағы қазіргі Руанда мен Бурундиді қамтитындай кеңейтілді. 1894 жылы неміс графы фон Гётсен Киву көлін ашты. Төрт жылдан кейін алғашқы миссионерлер қазіргі Бурунди аумағына барды.

1890 жылдары Бурунди Германияның колониясы болды, ал Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін ол Бельгияға өтті. Бұл аймақты отаршылдар біртұтас Руанда-Урунди мемлекеті ретінде қарастырды. 1925 жылдан бастап ол Бельгиялық Конгоның бір бөлігі болды. Тек Брюссель басқарған Конгодан айырмашылығы Руанда-Урундиде билік тутси ақсүйектерінде қалды. Бүкіл 1950 жылдар бойы Бельгия үкіметі халықаралық қысымға қарамастан өз отарларына тәуелсіздік беруден бас тартты. Алайда колониялардағы жағдай бақылаудан шыға бастады, сондықтан 1959 жылы Конго мен Руанда-Урундиге тәуелсіздік беруге дайындық басталды.

1961 жылы Бурундиде өткен сайлауда отаршылдық әкімшіліктің қалауына қарсы UPRONA партиясы жеңіске жетіп, 80% дауыс жинап, заң шығарушы органдағы 64 орынның 58-ін алды. Премьер-министр болып тағайындалған ханзада Луи Рвагасорды 13 қазанда оппозициялық Бурунди христиан-демократиялық партиясының (CDPB) агенттері өлтірді. Оның өлімі хутулар мен тутсилердің бірлігін бұзды, ол ұзақ жылдар бойы күресті.

Климаты

Бурундидің климаты негізінен тропиктік [33] [34] маңызды тәуліктік температура диапазоны бар. Елдің әртүрлі аймақтарында температура биіктікке байланысты айтарлықтай өзгереді. Орталық үстіртте орташа температура 20 ° C, Танганьика көлінің айналасында - 23 ° C, ең биік таулар аумақтарында - 16 ° C. Бужумбурадағы орташа жылдық температура 23°С.

Жауын-шашын тұрақты емес, елдің солтүстік-батысында көп. Бурундидің көп бөлігінде жылдық орташа жауын-шашын мөлшері 1300-1600 мм, Рузизи жазығы мен елдің солтүстік-шығыс бөлігінде 750-1000 мм. Жауын-шашынға байланысты төрт мезгіл бар: ұзақ құрғақ маусым (маусым-тамыз), қысқа ылғалды маусым (қыркүйек-қараша), қысқа құрғақ кезең (желтоқсан-қаңтар) және ұзақ ылғалды маусым (ақпан-мамыр).

Дереккөздер

1. Quelques données pour le Burundi  (фран.). ISTEEBU. Тексерілді, 17 желтоқсан 2015.
2. Burundi. International Monetary Fund. Тексерілді, 13 қаңтар 2015.
3. 2016 Human Development Report. United Nations Development Programme (2016). Тексерілді, 21 наурыз 2017.
4. Әлем атласы. Әлем мемлекеттері мен территориялары, 2010. — С. 15. — ISBN 978-5-85120-295-7