Филиппин (ағылш. Philippines, Үлгі:Lang-tl), ресми атауы — Филиппин Республикасы (ағылш. Republic of the Philippines, Үлгі:Lang-tl) — Оңтүстік-шығыс Азиядағы мемлекет. Тынық мұхиттағы Индонезия мен Тайвань арасында орналасқан көптеген аралдардан тұрады. Халқы 111 млн.
| Филиппиндер Республикасы Үлгі:Lang-tl ағылш. Republic of the Philippines ис. República de Filipinas | ||
| ||
| Ұран: «Maka-Diyos, Makatao, Makakalikasan, at Makabansa «Құдай үшін, Халық үшін, Табиғат үшін және Отан үшін»» | ||
| Әнұран: «Lupang Hinirang» (тыңдау ) | ||
| Тарихы | ||
|---|---|---|
| Тәуелсіздік күні | 12 маусым 1898 жыл (Испания-дан) 4 шілде 1946 жыл (АҚШ-тан) | |
| Мемлекеттік құрылымы | ||
| Ресми тілдері | Филиппин тілі, ағылшын тілі | |
| Елорда | Манила | |
| Ірі қалалары | Кесон-Сити, Манила, Давао, Себу | |
| Үкімет түрі | Президенттік республика | |
| Президенті Вице-президенті | Родриго Дутерте Лени Робредо | |
| Географиясы | ||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 72-ші орын 300 000 км² 0,6 | |
| Жұрты • Сарап (2015) • Тығыздығы | 100 981 437 адам (13-ші) 336 адам/км² (47-ші) | |
| Экономикасы | ||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 1,041 трлн. $ (27-ші) 9,538 $ (119-шы) | |
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2019) • Жан басына шаққанда | 354 млрд. $ (36-шы) 3,246 $ (125-ші) | |
| АДИ (2017) | ▲ 0,699 (орташа) (113-ші) | |
| Валютасы | филиппин песосы (PHP) | |
| Қосымша мәліметтер | ||
| Интернет үйшігі | .ph | |
| ISO коды | PH | |
| ХОК коды | PHI | |
| Телефон коды | +63 | |
| Уақыт белдеулері | +8 |
Экономикасы
Артықшылықтары: шетелдің инвесторларға ашық. Ауыл шаруашылығы өнімділігінің өсуі. Банан мен ананас экспорты. Шетелде істейтін филиппин азаматтарының ауқымды ақша аударымдары.
Кемшіліктері: энергия мәселесі даму қарқыны тежейді. Дамымаған инфрақұырылымы. Шетел қаржы көздеріне тәуелділік. Аз өнімді шаруашылықтар.
Бүгінгі Филиппиндер — аграрлы-индустриалды ел. Ең жақсы дамыған өндіріс салалары: электрондық, жеңіл өнеркәсіп, химиялық, ағашөңдеу, тамақ, фармацевтикалық. Ауыл шаруашылығы балық пен орман шаруашылықтарын қамтиды. Филиппиндер — кокос жаңғақтарын, банандар, күріш пен ананастар ірі экспорттаушысы. Маңызды сауда серіктері — АҚШ, Тайвань, Германия, Жапония, Гонконг. Елде жол инфрақұрылымдары едәуір дамыған — темір жолдар, автожолдар, өзен және теңіз транспорты. Елдің ірі порттары: Давао, Манила және Себу. Ұлттық ақшасы — филиппин песосы.
Физикалық және географиялық сипаттамалары
Филиппиннің жағдайы Малай архипелагының құрамына кіретін Филиппин аралдарын алып жатыр. Филиппинге тиесілі 7100-ден астам аралдардың ең үлкені: Лусон, Минданао, Самар, Панай, Палаван, Негрос, Миндоро, Лейте, Бохол, Кебу. Солтүстіктен оңтүстікке қарай филиппин архипелагының ұзындығы 2000 км-ге тең, батысқа қарай шығысқа қарай - 900 км. Батыста аралдар Оңтүстік Қытай теңізімен, ал шығысында - Филиппин теңізімен, оңтүстігінде - Сулавеси теңізімен, солтүстікте аралдар Бухари тайпасынан Тайвань аралынан бөлінеді. Филиппин аралдарының солтүстік нүктесі Батан аралдары болып табылады. Оңтүстігі - Сибуты аралы. Ең батыс Балабақ аралы, ал шығыс - Миндана аралы. Жағалау желісі 36,3 мың км. Аралдардың жалпы ауданы 299,7 мың км² құрайды.
Аралдардың рельефі негізінен таулар болып табылады, олардың ең үлкені - Апо (2954 м) жанартауы Минданао аралында орналасқан. Аралиппель континентальды және мұхиттық литосфералық плиталардың қиылысында орналасып, Тынық мұхит аймағындағы Өрт сақинасына енгендіктен тау тізбектері вулканнан шыққан, бұл сейсмикалық пен вулканизмнің жоғарлауымен сипатталады. Терең құдықтар мен вулканикалық аралдар Филиппиннің айрықша ерекшелігі болып табылады. Минданао аралының жағалауында, әлемдегі мұхиттардағы ең тереңдіктің бірі - 10 830 м дейінгі тереңдіктегі Филиппин шұңғымасы бар.
Климат
Филиппинде тропикалық теңіз климаты бар, ол ыстық және ылғалды. Жыл мұнда үш кезеңге бөлінеді: tag-init немесе tag-arav - наурыз айынан мамыр айына дейін созылатын ыстық, құрғақ уақыт (жаз), маусым-қараша айларына созылатын тег-улана-жаңбырлы кезең және тег-ламиг-суық құрғақ маусымы, ол желтоқсаннан ақпанға дейін созылады. Мамырдан қазанға дейін мұнда оңтүстік-батыс мусоны «хагабат» деп аталады, яғни қарашадан сәуір айына дейін «Амикхан» солтүстік-шығыс құрғақ муссонды басқарады. Температура, әдетте, 21 °C-ден 32 °C-ге дейін өзгереді, бірақ ол осы шектерден асып кетуі мүмкін. Қаңтар - ең суық ай, ал мамыр - ең ыстық ай.
Мұнда орташа жылдық температура 26,6 ° С құрайды. Аймаққа байланысты температура айтарлықтай өзгермейді. Аралдардың оңтүстік бөлігінде болсын, солтүстік немесе шығыс - температура шамамен бірдей. Ауа-райының үлкен әсеріне теңіз деңгейіне қатысты орын бар. Багуиодағы орташа температура теңіз деңгейінен 1500 метр биіктікте орналасқан, шамамен 18,3 ° С, бұл орын өте танымал.
Шілде-қазан айларында мұнда тайфун белдігінің арқасында жаңбыр жауады. Жауын-шашынның жылдық жауын-шашын мөлшері жылына 5000 мм-ден (200 дюйм), шығыс жағалауы сияқты, ашық далада, өсімдік жамылғылары үшін жылына 1000 мм (39 дюйм). Архипелагтағы ең суық циклон 1911 жылы шілдеде болған, бір күнде 1168 мм (46 дюйм) жауын болды. Багио - Филиппинде тропикалық циклонның кезеңі.
Тайфундар жиі елдің солтүстік аймақтарына түседі, цунами мүмкін.
Галерея
- Филиппиндердің көрнекті тарихи жерлері
Дереккөздер
- Philippine Population Density (Based on the 2015 Census of Population) (September 1, 2016).
- World Development Indicators.
- Highlights of the Philippine Population 2015 Census of Population. Philippine Statistics Authority.
- ↑ Report for Selected Countries and Subjects.
- Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical update. United Nations Development Programme (September 15, 2018). Тексерілді, 15 қыркүйек 2018.