Индонезия

Координаттар: 2°59′00″ о. е. 115°16′00″ ш. б. / 2.98333° о. е. 115.26667° ш. б. / -2.98333; 115.26667 ^{(G) (O) (Я)}

Индонезия (индон. Indonesia), ресми атауы — Индонезия Республикасы (индон. Republik Indonesia) — Малай архипелагында және Жаңа Гвинея аралының батыс жағында орналасқан Оңтүстік-шығыс Азиядағы мемлекет. 5 ірі және 30 кішігірім арал топтары (барлығы 17 508 арал) кіретін Малай архипелагы дүниежүзінің ең үлкен архипелагы болып табылады. Аталған архипелаг Үнді мен Тынық мұхиттарының түйіскен жерінде орналасқан, және Азия мен Аустралия құрлықтарының арасында көпір болуда. Ресми атауы: Индонезия Республикасы. Аумағы: 1,91 млн. шаршы шақырым. Астанасы: Джакарта (9,5 млн. адам), басқа ірі қалалары - Сурабая, Бандуң, Медан, Семараң. Ресми тілі: индонезия тілі, сонымен қатар ағылшын тілі кеңінен таралған. Валютасы: индонезиялық рупия, 1 АҚШ доллары шамамен 14000 Индонезиялық рупия тұрады. Ұлттық мейрамы: 17 тамыз (тәуелсіздік жарияланған күн, 1945 ж.).

Индонезия Республикасы Republik Indonesia
Байрақ Елтаңба
Ұран: «Bhinneka Tunggal Ika»
Әнұран: «Indonesia Raya» (тыңдау )
Тарихы
Тәуелсіздік күні	17 тамыз 1945 жыл (жарияланды) 27 желтоқсан 1949 жыл (мойындалды) (Нидерландтан)
Мемлекеттік құрылымы
Ресми тілі	индонезия тілі
Елорда	Джакарта
Ірі қалалары	Джакарта, Сурабая, Бандунг, Бекаси, Медан, Тангеранг, Депок, Семаранг, Палембанг, Макасар, Тангеранг-Селатан, Маланг, Суракарта
Үкімет түрі	Президенттік республика
Президенті Вице-президенті	Джоко Видодо Мааруф Амин
Географиясы
Жер аумағы • Барлығы	Әлем бойынша 14-ші орын 1 904 569 км²
Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2010) • Тығыздығы	261 115 456 адам (4-ші) 237 641 326 адам 138 адам/км² (88-ші)
Экономикасы
ЖІӨ (АҚТ)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	3,740 трлн. $ (7-ші) ▲ 14,020 $ (89-шы)
ЖІӨ (номинал)  • Қорытынды (2019)  • Жан басына шаққанда	1,100 трлн. $ (16-шы) 4,120 $ (106-шы)
АДИ (2017)	▲ 0,694 (орташа) (116-шы)
Валютасы	Индонезия рупиясы
Қосымша мәліметтер
Интернет үйшігі	.id
ISO коды	ID
ХОК коды	INA
Телефон коды	+62
Уақыт белдеулері	+7…+9

Географиясы

Индонезия аралдарының көпшілігі таулы-орманды келеді. Аралдардың көпшілігі сейсмикалық қауіпті зонаға жатады. Мұнда көптеген жер сілкіністері болып тұрады. Сонымен қатар ел экономикасы тайфун, цунамиден де қатты зардап шегуде. Өте жиі жер сілкіністері әсіресе Суматра, Ява аралдарында тіркеледі.

Халқы

Халқы: 242 млн. (қазіргі таңда 276 млн. әлем халқының 3,51%) астам адам (әлемдегі 4-ші орын). Индонезияда 150 астам ұлттар мен этникалық топтар тұруда, соның ішінде явандықтар (45%), сундылар (14%), мадурлықтар (7,5%), малайлықтар (7,5%); қытайлар (шамамен 5 млн. адам), Йеменнен және Үндістаннан келген адамдар. Өмір ұзақтығының орта шеңі: ер азаматтар – 71,8 жас, әйел азаматтар – 76,3 жас.

Діні

Индонезия дүниежүзіндегі ең үлкен мұсылман халқы бар мемлекеті болып есептеледі. Шамамен халықтың 87 пайызы ислам діннің суннит бағытын ұстануда, 9% - христиан діннің әр түрлі бағыттарын ұстануда, 2% - индуизм, қалғандары – буддизм, конфуцианизм және анимизм діндерінің ұстанушылары.

Индонезия өнері‎

Толық мақаласы: Индонезия өнері‎

Мемлекеттік құрылымы

Президенттік және унитарлық мемлекет. Президент мемлекет және үкімет басшысы болып есептеледі. 2004 жылдың 20 қазанынан бастап (2009 жылдың 8 шілдеде екінші мерзімге сайланды) Сусило Бамбанг Юдойоно Индонезия Президенті ретінде болуда және елдің қарулы күштерінің қолбасшысы міндетін атқаруда. Вице-президент Боэдино, «Демократтар Партиясының» өкілі. Елдің ең жоғарғы заңшығарушы өкілді органы ретінде екі палаталық Халықтың Консультациялық Ассамблеясы болып табылады (People’s Consultative Assembly). Аталған Ассамблея - Аймақтар Өкілдері Кеңесінен (Regional Representative Council) және Халықтың Өкілдер Кеңесінен (People’s Representative Council) тұрады. Бүкіл депутаттық құрылым (Аймақтар Өкілдері Кеңесі – 132 адам, Халықтың Өкілдер Кеңесі – 560 адам) тікелей парламенттік сайлау арқылы құрастырылады. Халықтың Консультациялық Ассамблеясының төрағасы - Тауфиг Киемас (2009ж. қазан айынан бастап).

Ағымдағы заң шығару сұрақтарымен Халықтың Өкілдер Кеңесі айналысуда. 2009 жылдың 9 сәуірінде өткен жалпы парламенттік сайлаудың нәтижелеріне сәйкес аталған Кеңесте теқ қана 9 саяси партиялары көрсетілген: 1) Демократия Партиясы (Democratic Party - Partai Demokrat, PD) - сайлау барысында жинаған дауыс саны - 21,703,137, Кеңесте алған орын саны - 150; 2) Голкар Партиясы (Функционалдық топтардың партиясы) (Golkar, Party of the Functional Groups - Partai Golongan Karya, Golkar) - дауыс саны -15,037,757, орын саны - 107; 3) Индонезиялық күресетін демократиялық партиясы (Indonesian Democratic Party – Struggle - Partai Demokrasi Indonesia Perjuangan, PDI–P) - дауыс саны - 14,600,091, орын саны - 95; 4) Игілік пен әділеттік партиясы (Prosperous Justice Party - Partai Keadilan Sejahtera, PKS) - дауыс саны - 8,206,955, орын саны - 57; 5) Ұлттық мандат партиясы (National Mandate Party - Partai Amanat Nasional, PAN) - дауыс саны - 6,254,580, орын саны - 43; 6) Бірлік пен даму партиясы (United Development Party - Partai Persatuan Pembangunan, PPP) - дауыс саны - 5,533,214, орын саны - 37; 7) Ұлттық ояну партиясы (National Awakening Party - Partai Kebangkitan Bangsa, PKB) - дауыс саны - 5,146,122, орын саны - 27; 8) Геринда партиясы (Ұлы Индонезия қозғалысының партиясы) (Gerinda, Great Indonesia Movement Party - Partai Gerakan Indonesia Raya, Gerindra) - дауыс саны - 4,646,406, орын саны - 26; 9) Ханура партиясы (Адамдардың абырой партиясы) (Hanura, People's Conscience Party - Partai Hati Nurani Rakyat, Hanura) - дауыс саны - 3,922,870, орын саны - 18. Осы кеңестің Спикері – Марзуки Али (2009 жылдың желтоқсан айынан бастап). Аймақтар Өкілдері Кеңесі – мемлекет өкіметінің құрылымындағы арнайы орган. Аталған Кеңеске әрбір аймақ өз төрт өкілін партияляқ емес негізінде өтетін сайлауда тағайындайды. Аймақтар Өкілдері Кеңесінің айрықша құзыретіне орталық пен жергілікті басқарушы органдарының арасындағы қарым-қатынастары, әкімшілік құрылым, табиғи және экономикалық ресурстарын басқару, орталық пен аймақтар арасында қаржы-қаражатты бөлу мен қоса аймақтар автономиясына байланысты заң жобаларын әзірлеу сұрақтары кіреді. Спикері – Ирман Гусман (2009ж. қазан айынан бастап). 2009 жылдың 21 қазанда Индонезияның Президенті Сусило Бамбанг Юдойоно Үкіметтің жаңа Кабинет құрамын жария етті. Аталған құрамға сәйкес 34 министрлік портфельден тұратын Индонезия Үкіметі 70 пайызға жаңартылған. Жаңа Үкімет мүшелерінің көбісі Демократия Партиясының бастауымен құрылған Президенттік коалицияға кіреді. Аталмыш коалиция Халықтың Өкілдер Кеңесіне кіретін 560 орынның 423 ұстауда.

Экономикасы

Ауыл-шаруашылығы - Индонезия экономикасының басты саласы болып табылады. Мемлекет аумағының 25% өңдеуге жарамды. Елде жыл сайын 48 мың тонна кофе, 2 миллион тонна пальманың майын, 250 мың тонна шай жинауда. Сонымен қатар татымды, темекі, қантты қамыс, жүгері заттарымен қоса тропикалық жемістерді және көкөністерді үлкен көлемде жинауда. Ұлттық дамудың орташа мерзімді жоспарының басты салаларының бірі ретінде мұнай шығару көлемін үлкейту болып есептеледі. Оның елдегі барланған қорлары шамамен 6 млрд. баррель құрайды. Аталған қорлардың көбісі теңіз жағалауында орналасқан. Елдегі ең ірі мұнай кен орындары Дури мен Минас Орталық Суматра аралында ашылған. Басқа ірі кен орындарын жетілдіру мен мұнай шығару жұмыстары Ява аралының солтүстік-батыс жағалауында да жүргізілуде. Ява аралындағы тоқтатып қойылған Чепу мұнай кен орнын зерттеу барысында, онда шамамен 500 млн. баррель бар екендігі көрсетілді. Қазіргі таңда Индонезия территориясында жалпы қуаты 1 млн. баррель мұнайды өңдей алатын 8 мұнай өңдейтін зауыт жұмыс істеуде. Ұлттық мұнай компаниясы «Пертамина» 2012 жылға дейін әр жыл сайын мұнай шығару көлемін орташа шамамен 13-17 пайызға үлкейтуді жоспарлауда. Индонезия заттарын сатып алатын (импорттайтын) мемлекеттер - Қытай – 15,1 %, Еуропа Одағы (Германия, Франция, Ұлыбритания) – 14,4 %, Жапония – 12,2 %, АҚШ – 9,0 %, Сингапур – 7,4 %, Австралия – 5,3 %, Малайзия – 4,1 %, Оңтүстік Корея – 4,0 %, Тайвань – 2,8 % . Шетел инвестицияларының басты салалары химиялық және фармацевтикалық өндірістері, қағаз, тамақ және кен қазу өндірістері, сауда және құрылыс болып есептеледі. Шетел инвестицияларының қаражат бөлудегі басты аудандары әкімшілік округі Джакарта қаласы, Батыс және Шығыс Ява, Риау және Бантен провинциялары болып табылады. Шетел инвестицияны бөлетін басты мемлекеттер - Ұлыбритания, Тайвань, Сингапур, Жапония және Оңтүстік Корея.

Территориялық-әкімшілік құрылымы

Индонезия Республикасыда 34 провинциялар бар және 3 ерекше әкімшілік округтар бар – Джакарта, Джокьякарта, және Ачех қалаларына бөлінеді.

Тарихи шолу

Кейбір тарихшылардың пікірінше Индонезия архипелагының аралдарына көшіп қону жүрістері Азия метеригінің оңтүстік бөлігінен біздің заманымыздан бұрынғы XXV ғасырда басталған. Бірінші мемлекеттік құрылымдар біздің заманымыздағы II - V ғасырлар аралығында теңіз жағалау аудандарында пайда болған. Индонезияның теңізшілері мен саудагерлері сол кездегі Шығыста сауда бітістірушілердің басты топтарына кіретін. VII ғасырдың ортасында Сриуижая деген құатты Суматриялық империя пайда болды. VIII ғасырдың бірінші жартысында Ява аралының орталығында шиваист династиясы басқарған Матарам мемлекеті құрылды. XI ғасырдың ортасында Матарам мемлекеті Ява аралындадағы сауда қалаларын өз қол астына біріктірді. XI ғасырдан бастап Ява аралы Индонезияның экономикалық, мәдени және саяси орталығына айналды. Индонезияны Ява аралығының аясында біріктіру процессы барысында Мажапахит мемлекетінің 1328-1364 жж. басшысы болып Гажа Мада басқарған. XIV ғасырда Индонезияға ислам дінінің енуі күшейе түсті (Үндістан мен Малаккадан). XVI ғасырда Мажапахит империясы бірнеше мұсылман мемлекеттеріне бөлініп кетті. XVII ғасырдың басында Нидерландияның Ост-Инд компаниясы Молук аралдарынан португалдықтарды ығыстырды. Компания Индонезия тауарларын, оның ішінде көбінесе татымды заттардың тасымалдауын қамтамасыз етіп отырды. XVIII ғасырда компанияның құлдырауы басталды. 1780-84 жылдары болған ағылшың-голланд соғысынан кейін аталмыш компания толығымен жойылды. Компания қарамағында болған дүние-мүлігі Голландия мемлекетіне ауысты. Ұлы Шығыс Азия (Taihoa senso) үшін болған соғыстың басты себебі Суматра аралындағы мұнай қорлары болған. 1941 жылдың желтоқсан айында жапон десанты (жапон-индонезия қос жалауымен) Ява аралына түсті. Батавия қаласының атауы қайтадан Джакарта деп ауыстырылды, және голландия әкімшілігі жойылып индонезия әкімшілігі құрылды. 1945 жылғы 17 тамызда Индонезия мемлекетінің тәуелсіздігі жарияланды, алайда Нидерландия оны теқ 1949 жылы ғана мойындады. Индонезияның Ұлттық партиясы лидерлерінің бірі болған елдің бірінші Президенті Сукарно (1945-1968жж. Президент болған) 1950 жылы Индонезяны унитарлық мемлекет деп жария етті. 1976 жылы Индонезия Шығыс Тиморды (португалияның бұрынғы провинциясы) осы елге кіретін провинция деп жария етті. 2002 жылы Шығыс Тимор Индонезия құрамынан шығып тәуелсіздігін қайта алды. Елдегі экономикалық ахуалының нашарлауы 1998 жылы жаппай тәртіпсіздікке әкеліп, оның нәтижесінде генерал Сухартоның (1968 – 1998жж. Президент болған) режимі құлады. 1970 жылдардағы ислам фундаменталистер ықпалдарының өсуі 70-ші жылдардың ортасында және XXI ғасырдың басында өкімет күштерімен ашық қақтығыстарға әкелді.

Қосымша ақпарат

Бұл мемлекет - дәл экватор бойында, маржан тасты қайырлар қоршаған бірнеше мың аралда орналасқан ел. Сол аралдардың ішіндегі ірілері - Ява, Суматра, Сулавеси; Калимантан деп аталатын аралдың бір бөлігі де Индонезияға қарайды. Мүлде шағын аралдар да бар - олар дакокос пальмасының бір шоқ тоғайы мен балықшылардың бірнеше лашығы ғана болады, ал кейбір аралдар елсіз.

Галерея

Дереккөздер

1. UN Statistics. United Nations (2005). Басты дереккөзінен 31 қазан 2007. Тексерілді, 31 қазан 2007.
2. Jumlah dan Distribusi Penduduk. BPS (May 2010). Тексерілді, 13 сәуір 2018.
3. World Economic Outlook Database, April 2019. International Monetary Fund.
4. Human Development Indices and Indicators: 2018 Statistical update. United Nations Development Programme (15 September 2018). Басты дереккөзінен 17 қыркүйек 2018. Тексерілді, 15 қыркүйек 2018.