2024 жылғы 5 қарашаға жоспарланған 2024 жылғы АҚШ президент сайлауы ел тарихындағы 60-сайлау болады. Сайлаушылар келесі 4 жыл бойы қызмет атқаратын президент пен вице-президентті сайлайтын болады. Қазіргі президент және демократ Джо Байденнің қайта сайлану үміті бар. Оның республикалық ізашары Дональд Трамп та осы сайлауға қатысатынын мәлімдеген. Сайлау жеңімпазының инаугурациясы 2025 жылғы 20 қаңтарда орын алады. Президент сайлауымен қатар сол күні АҚШ халқы Сенаты мен Өкілдер палатасын және жергілікті әкімшіліктерді сайлайтын болады.
| |||||
| 2024 АҚШ президент сайлауы | |||||
| Сайлаушылар алқасының 538 мүшесі Жеңу үшін сайлаушылардың 270 даусы қажет | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| 5 қараша 2024 | |||||
| Джо Байден – Демократиялық Серіктес: Камала Харрис (болжамды) | |||||
| Дональд Трамп – Республикалық | |||||
| АҚШ президенті және АҚШ вице-президенті | |||||
| Босатушы | |||||
| Джо Байден Демократ | |||||
| өңдеу |
12 наурызда Байден мен Трамп делегаттардың көпшілігін жеңіп, тиісінше Демократиялық және Республикалық партиялардың болжамды үміткерлері болды, бірақ олар әлі партиялық съездерде бекітілмеген. Партиясыз кандидат болған Кіші Роберт Кеннеди 1992 бергі ең көп дауыс жинаған үшінші партияның президенттікке кандидаты болып шықты.
Аборт, иммиграция, денсаулық сақтау, білім, экономика, сыртқы саясат, шекара қауіпсіздігі, ЛГБТ құқықтары, жаһандық жылыну, және демократия науқанның жетекші мәселелері болады деп күтілуде.
Сайлау жүйесі өңдеу
Үміткерлерге қойылған талаптар өңдеу
АҚШ Конституциясының екінші бабында Америка Құрама Штаттарының президенттігіне үміткердің кемінде соңғы 14 жыл бойы АҚШ тұрғыны болған, кемінде 35 жастағы АҚШ тума азаматы болу керектігі көрсетілген. Конституцияға жиырма екінші түзету кез келген адамның екі реттен артық президент болып сайлануына жол бермейді.
Алғышарттары өңдеу
2020 жылғы 3 қарашада өткен 2020 АҚШ президент сайлауы нәтижесінде Джо Байден елдің 46-президенті болып сайланды да, ізашары Дональд Трамп президенттігін тоқтатуға мәжбүр болды. Алайда Трамп қолдаушылары сайлау нәтижелерімен келіспеді де, 6 қаңтарда Капитолийге басып кірді.
Колорадо Жоғарғы соты, Иллинойс штатының аудандық соты және Мэн штатының Мемлекеттік хатшысы Трампты АҚШ Конституциясына он төртінші түзетудің 3-бөліміне сәйкес лауазымды атқаруға құқығы жоқ деп шешті. 6 қаңтардағы Капитолийге шабуылдағы рөлі және осылайша оны сайлау бюллетеніне қатысудан айыруға әрекет жасады. Алайда, 4 наурызда АҚШ Жоғарғы соты штаттар ұлттық сайлауға ешбірдің қатысу құқығын анықтай алмайды деп бірауыздан шешім қабылдады.
Үміткерлері өңдеу
Демократиялық партия өңдеу
2023 жылдың басында қызметтегі президент Джо Байден өзінің қайта сайлануға үміті бар болғанын ресми түрде жариялады. Алайда елдегі өскен инфляция, құпия құжаттардың жария болуы жайлы дау, даулы болған АҚШ әскерін Ауғанстаннан алып тастау шешімі және үлкен жасы (инаугурациясы кезінде Байден АҚШ тарихындағы жасы ең үлкен президенті болды) Байденнің қолдауына үлкен нұқсан келтіреді. 2024 жылғы наурызда жасалған сауалнама бойынша АҚШ халқының көпшілігі Джо Байденнің президенттікке «тым кәрі» деп санады. Израиль−Хамас соғысындағы Байденнің Израильді қолдағаны оның палестинашыл америкалықтар арасында «Геноцидтік Джо» деп аталып кеткеніне және Байденнің АҚШ халқы арасындағы қолдауының әлсіреуіне әкелді. Алайда осындай және басқа да мәселелерге қарамастан демократтар арасындағы үміткерлердің ең көп қолдау көретіні — Байденнің өзі.
2024 жылғы 13 наурызда Джо Байден ресми түрде Демократиялық партияның алғашқы кандидаты болды.
Демократиялық партия үміткерлері | |
| Джо Байден | Камала Харрис |
|---|---|
| (президенттікке үміткер) | (вице-президенттікке үміткер) |
| 46- АҚШ президенті (2021 жылдан) | 49- АҚШ вице-президенті (2021 жылдан) |
Республикалық партия өңдеу
2024 жылғы қаңтарға қарай республикалық үміткерлер арасындағы Трамптың танымалдығы бойынша үстемдігі анық болды, оны Джо Байденнің өзі мойындады. Трамп АҚШ Байден әкімшілігі «әлсіз және тиімсіз мемлекетке» айналды деді де, Украина мен Газадағы соғысты шешуге уәде берді. Трамптың сайлауалды науқанына келген ең үлкен нұқсаны оның заңи мәселелері болған; Манхэттен прокуратурасы жалған іскерлік құжаттар жасады деп айып тағылған Трампқа қарсы 34 баптан тұратын айыптау қорытындысын жариялады да, 4 қылмыстық іс бойынша айып көрген Трампқа Колорадо Жоғарғы соты Колорадодағы президенттік сайлауға қатысуға тыйым салды. Шешім күшіне енсе, Трамп бұл штатта сайлана алмайтын болады. Әлемдік экономика және саясат институтының сарапшысы Жұмабек Сарабеков сөзінше сол және басқа да себептерден республикашылдардың арасындағы Трампты қолдау екіталай.
Трамп үшін республикашылар арасындағы «ең үлкен саяси қаупі», әрі қарсыласы Флорида губернаторы Рон Десантис болған. Идеологиясы Трамп идеологиясына ұқсағанынан Десантисті «Трамптың жастау түрі», «Ақылды Трамп» деп те атаған. Алайда 2024 жылғы 22 қаңтарда Десантис сайлаудағы республикашыл үміткерлікке деген жарыстан кетті де, Трамптың республикалық номинацияға жалғыз қарсыласы Оңтүстік Каролинаның бұрынғы губернаторы Никки Хейли болды. Алайда 12 наурызда жеткілікті делегат жинай алған тек Трамп болды да, ол сайлаудағы республикалық партияның атынан қатысатын Алғашқы үміткер болды.
2024 жылғы 12 наурызда Дональд Трамп ресми түрде Республикалық партияның алғашқы кандидаты болды.
Республикалық партия үміткерлері | |
| Дональд Трамп | |
|---|---|
| (президенттікке үміткер) | (вице-президенттікке үміткер) |
| 45- АҚШ президенті (2017—2021) | |
Өзге үміткерлер өңдеу
Партия ұсынғандар өңдеу
- Америкалық пікірлестік партиясы — Питер Сонски, Коннектикуттан шыққан мемлекеттік қызметкер, Колумб рыцарьлары музейінің директоры.
- Тыйым партиясы — Майкл Вуд, бизнесмен.
- Социализм және азат ету партиясы — Клаудия де ла Круз, саяси белсенді.
- АҚШ социалистік партиясы — Билл Стодден, бейкоммерциялық ұйымның басшысы.
- АҚШ трансгуманистік партиясы — Том Росс, саяси белсенді.
Тәуелсіз үміткерлер өңдеу
Бастапқыда Демократиялық партияның үміткері болған Роберт Ф. Кеннеди кейін 2023 жылғы қазанда тәуелсіз үміткер болды. Кеннеди отбасынан шыққан ол — қастандық теорияларын насихаттайтын экологияшыл заңгер. Кеннеди әсіресе партиясыз және жүйеге қарсы сайлаушылар арасында танымалдыққа ие басты үміткердің бірі болды. Оның 2023 жылғы қарашадағы сауалнамасы 1992 жылдан бері екі ірі партиядан тыс кандидаттар арасындағы ең жоғары көрсеткішті болды. 2024 жылғы 26 наурызда Кеннеди Калифорнияның адвокаты Николь Шанаханды өзінің серіктесі ретінде жариялады.
"Біз, халық," партиясының үміткерлері | |
| кіші Роберт Ф. Кеннеди | Николь Шанахан |
|---|---|
| (президенттікке үміткер) | (вице-президенттікке үміткер) |
| Калифорнияның заңгері | Калифорнияның заңгері, технологі |
"Баршаға әділет" партиясының үміткерлері | |
| Корнел Уэст | Мелина Абдулла |
|---|---|
| (президенттікке үміткер) | (вице-президенттікке үміткер) |
| Калифорнияның академигі және саяси белсенді | Калифорнияның академигі, азаматтық көшбасшы |
Қоғамдық пікір өңдеу
| Дереккөзі | Уақыты | Күні | Джо Байден Демократиялық | Дональд Трамп Республикалық | Қалғандары | Үстемдік |
|---|---|---|---|---|---|---|
| RealClearPolitics | 21 ақпан 2023 – 12 наурыз 2024 | 20 наурыз 2024 | 45.5% | 47.2% | 7.3% | Трамп +1.7 |
| Race to the WH | — 12 наурыз 2024 | 20 наурыз 2024 | 44.6% | 45.7% | 9.7% | Трамп +1.1 |
| Decision Desk HQ/The Hill | — 13 наурыз 2024 | 20 наурыз 2024 | 43.9% | 44.6% | 11.5% | Трамп +0.7 |
| Жалпы | 44.7% | 45.8% | 9.5% | Трамп +1.1 |
| Дереккөзі | Күні | Джо Байден Демократиялық | Дональд Трамп Республикалық | Роберт Ф. Кеннеди Партиясыз | Қалғандары/ Шешпегендері | Үстемдік |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Decision Desk HQ/The Hill | 4 сәуір 2024 | 40.7% | 42.0% | 8.2% | 9.1% | Трамп +1.3 |
| Race to the WH | 4 сәуір 2024 | 39.5% | 40.6% | 8.2% | 9.1% | Трамп +1.2 |
| Орташасы | 40.1% | 41.3% | 9.5% | 9.1% | Трамп +1.2% |
Дереккөздер өңдеу
- Election Planning Calendar (ағыл.). Эссекс округі, Вирджиния. Мұрағат көшірмесі 7 ақпанның 2016 Wayback Machine мұрағатында
- Kinery, Emma Biden launches 2024 reelection campaign, promising to fulfill economic policy vision (ағыл.). CNBC (25 April 2023). Мұрағат көшірмесі Wayback Machine мұрағатында
- Singman, Brooke Donald Trump announces 2024 re-election run for president (ағыл.). Fox News (7 November 2022). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 16 қарашаның 2022 Wayback Machine мұрағатында
- Gold, Michael; Nehamas, Nicholas Donald Trump and Joe Biden Clinch Their Party Nominations (ағыл.). The New York Times (13 March 2024). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 13 наурыздың 2024 Wayback Machine мұрағатында
- Weisman, Jonathan Pressured by Their Base on Abortion, Republicans Strain to Find a Way Forward (ағыл.). The New York Times (11 March 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 11 сәуірдің 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Colvin, Jill; Miller, Zeke Trump says he will renew efforts to replace ‘Obamacare’ if he wins a second term (ағыл.). Associated Press (27 November 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 4 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Manchester, Julia Republicans see education as winning issue in 2024 (ағыл.). The Hill (29 January 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 4 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Cook, Charlie Will 2024 Be About the Economy, or the Candidates? (ағыл.). Cook Political Report (2 March 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 25 наурыздың 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Ward, Alexander; Berg, Matt Will 2024 Be About the Economy, or the Candidates? (ағыл.). Politico (20 October 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 20 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Arnsdolf, Isaac Donald Trump brags about efforts to stymie border talks: 'Please blame it on me' (ағыл.). The New York Times. Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 28 қаңтардың 2024 Wayback Machine мұрағатында
- Here's where the 2024 presidential candidates stand on LGBTQ+ issues (ағыл.). ABC News (4 October 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 6 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Gongloff, Mark Opinion: The 2024 election just might turn on … climate change? (ағыл.). Portland Press Herald (30 January 2024). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 13 ақпанның 2024 Wayback Machine мұрағатында
- Field, Gary; Sanders, Linley Americans agree that the 2024 election will be pivotal for democracy, but for different reasons (ағыл.). Associated Press (15 December 2023). Тексерілді, 5 ақпан 2024. Мұрағат көшірмесі 16 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ АҚШ-тағы 2024 жылғы президент сайлауы: негізгі үміткерлер кімдер (қаз.). kazinform (3 ақпан 2023). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- Halpert, Madeline; Drenon, Brandon Colorado Supreme Court kicks Trump off ballot, citing 'insurrection' (ағыл.). BBC News (20 December 2023). Тексерілді, 29 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 20 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Smith, Mitch Judge Orders Trump Removed From Illinois Primary Ballot (ағыл.). The New York Times (28 February 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 29 ақпанның 2024 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Freiman, Jordan; Kaufman, Katrine; Kazarian, Grace Maine secretary of state disqualifies Trump from primary ballot (ағыл.). CBS News (28 December 2023). Тексерілді, 29 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 29 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Frtize, John; Cole, Devan; Cohen, Marshall Supreme Court keeps Trump on Colorado ballot, rejecting 14th Amendment push (ағыл.). CNN (4 March 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024. Мұрағат көшірмесі 29 желтоқсанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- ↑ Yang, Maya Majority of voters think Biden is too old to be effective president, new poll says (ағыл.). The Guardian (3 March 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- Kukreti, Shweta Biden heckled by pro-Palestine supporter during Georgia campaign, ‘You’re a dictator too genocide Joe’ (ағыл.). Hindustan Times (10 March 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- Miller, Zeke President Joe Biden has won enough delegates to clinch the 2024 Democratic nomination (ағыл.). Associated Press (13 March 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- ↑ Бигалиева, Гүлвира Дональд Трамп республикашылар арасында көш бастап тұр (қаз.). КУРСИВ (16 қаңтар 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- Peoples, Steve; Beaumount, Thomas; Ramer, Holly DeSantis drops out of presidential race, leaving Trump and Haley to face off in New Hampshire (ағыл.). Associated Press (22 January 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- ↑ Allison, Natalie It’s official: Donald Trump is the GOP’s presumptive presidential nominee (ағыл.). Politico (12 March 2024). Тексерілді, 29 наурыз 2024.
- Peter Sonski Chosen as American Solidarity Presidential Nominee on First Ballot (ағыл.). Independent Political Report (5 June 2023). Тексерілді, 14 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 28 қазанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Prohibition Party Chooses National 2024 Ticket | Ballot Access News (ағыл.) (10 May 2023). Тексерілді, 14 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 29 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Party for Socialism and Liberation Announces 2024 Presidential Ticket (ағыл.). Independent Political Report (11 September 2023). Тексерілді, 14 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 13 қыркүйектің 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Redpath, Bill Socialist Party USA Nominates Presidential Ticket (ағыл.). ballot-access.org (23 October 2023). Тексерілді, 3 қаңтар 2024. Мұрағат көшірмесі 20 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Conversations with Tom Ross: The Transhumanist Party's 2024 Presidential Candidate (ағыл.). scientificinquirer.com (10 October 2023). Тексерілді, 3 қаңтар 2024. Мұрағат көшірмесі 20 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Anti-vaccine activist RFK Jr. launches presidential campaign. Associated Press (19 сәуір 2023). Тексерілді, 1 мамыр 2023. Мұрағат көшірмесі 30 сәуірдің 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Gibson, Brittany; Zhang, Andrew RFK Jr. announces he will run as an independent candidate (ағыл.). Politico (9 October 2023). Тексерілді, 9 қазан 2023. Мұрағат көшірмесі 19 қазанның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Oshin, Olafimihan Auschwitz Memorial says RFK Jr. speech at anti-vaccine rally exploits Holocaust tragedy (ағыл.). The Hill (23 January 2022). Тексерілді, 27 қаңтар 2022. Мұрағат көшірмесі 24 қаңтардың 2022 Wayback Machine мұрағатында
- Cheryl Hines Blasts Husband RFK Jr. for Holocaust Remark (ағыл.). The Wrap (25 January 2022). Тексерілді, 27 қаңтар 2022. Мұрағат көшірмесі 25 қаңтардың 2022 Wayback Machine мұрағатында
- Guests urged to be vaccinated at anti-vaxxer Robert F Kennedy Jr's party (ағыл.). The Guardian (18 December 2021). Тексерілді, 27 қаңтар 2022. Мұрағат көшірмесі 18 желтоқсанның 2021 Wayback Machine мұрағатында
- Dorn, Sara RFK Jr. Makes Unfounded Claims About Mass Shootings, Covid-19: Here Are All The Conspiracies He Promotes (ағыл.). Forbes. Тексерілді, 22 маусым 2023. Мұрағат көшірмесі 22 маусымның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- (11 қазан 2023). Тексерілді, 12 қазан 2023.
- 2024 Presidential Race Stays Static In The Face Of Major Events, Quinnipiac University National Poll Finds; RFK Jr. Receives 22% As Independent Candidate In 3-Way Race (ағыл.). Quinnipiac University Polling Institute (1 November 2023). Тексерілді, 2 қараша 2023. Мұрағат көшірмесі 2 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- In 3-Way Race, Independent Robert Kennedy Jr. Garners 24% Across 6 Battleground States; Trump 35%, Biden 33%, Kennedy 24%; RFK Noses Ahead Among Voters Under 45. Siena College Research Institute (7 қараша 2023). Мұрағат көшірмесі 13 қарашаның 2023 Wayback Machine мұрағатында
- Enten, Harry How RFK Jr. could change the outcome of the 2024 election (ағыл.). CNN (11 November 2023). Тексерілді, 11 сәуір 2024.