Трансгуманизм

Трансгуманизм (ағылш. Transhumanism) — халықаралық философиялық және интеллектуалды қозғалыс болып, ол адамзаттың болашақ бәсекеге қабілеттілігі мен жақсы жағдайда баянды өмір сүруін кепілдендіруді мақсат етеді, сол үшін адам мүмкіндігі мен қабілетін жаңа жоғары технология көмегімен барынша арттыруды дәріптейді, адамның табиғи биологиялық шектемесін жеңуді, қалыптасқан қасаң шекараларды кесіп өтуді қарастырады.

Трансгуманизм логосы

Дәстүрлі гуманизмнің кең таралған жаңа нұсқасы ретінде, трансгуманизм ойшылдары адамның фундаменталды шектемелерін жеңе алатын перспективті технологиялардың пайдалы және қауіпті әлеуетін, сондай технологияларды қолдану этикасын зерттейді. Кей трансгуманистердің пікірінше, адамзат болашақ постадам деңгейіне лайық болу үшін, қазіргі жағдай мен мүмкіндіктерден барынша асып түскен, аса жетілген, барынша кеңейген қабілеттері бар тіршілік иесіне айналуы тиіс.

Трансгуманизмдік зерттеулердің тағы бір тақырыбы, адамзатты ядролық соғыс, вирустар шабуылы, немесе астероидтар соқтығысуы сынды экзистенциалды қауіптерден қалай қорғауға болатынын шешу, әсіресе адамзат тұқымын өзге кеңістіктерге ғарышқа себуге талпыну.

Биолог Жулиан Хаксли өзінің 1957 жылғы ықпалды эссесінде трансгуманизм терминін танымал етті. "Трансгуманизм" терминін қазіргі мағынада алғаш сәулелендірген - футурологияның алғашқы профессорларының бірі, есімін FM-2030 деп өзгерткен кісі (әуелгі есімі Ферейдун М. Эсфандиари, Белгияда туылған парсы текті американ) болатын. FM-2030 Нью-Йорктегі Жаңа Мектепте (The New School) 1960 жылдары "адам туралы жаңа ұғым" тақырыбында дәріс өте бастайы. Ол технология, өмірсалты және дүниетанымдық көзқарастары "постадамға" қарай бейімделген өткінші адам сатысын "трансадам" деп анықтады. Бұл анықтама британ философы Макс Мордың 1990 жылдары футуристік философия ретінде трансгуманизм қағидаларын тұжырымдай бастауына дәйек болды, әрі Калифорнияда ой мектебінің (school of thought) ұйымдастырылуына және содан бергі дүниежүзілік трансгуманистік қозғалыстың қалыптасуына интеллектуалды негіз қалады.

Трансформацияланған болашақ адамзаттың трансгуманистік болмысы ғылыми фантастикалық жасампаз шығармалардың әсерінде философиялық және діни перспективадағы көптеген жақтастар мен қарсыларды туғызды.

2017 жылы Пенн Стейт университетінің баспасы философ Стефан Лоренц Соргнермен және әлеуметтанушы Джеймс Хьюзбен бірлесіп, Постадам Зерттеулері журналын (Journal of Posthuman Studies) шығарды. Ол постадам туралы алғашқы академиялық журнал болып, онда постгуманизм және трансгуманизм туралы түсініктерді нақтылау, олардың ортақтықтары мен өзгешеліктерін айқындау мақсатындағы зерттеулер жарияланды.

Тарихы

Трансгуманизмнің прекурсорлары

Ник Бостромның пікірінше, өздік-трансценденттену импульстары, мысалы әлемдегі ең ежелгі әдеби шығарма есептелетін Гильгамеш жайлы эпостағы Гильгамештің өлім сырын іздеуі оқиғасында, сондай-ақ Жасартқыш бұлақ ертегісінде, Өмір эликсирі аңызында, және қартаюды болдырмауға, ажалсыздыққа бағытталған тарихи ізденістерде көрініс тапқан.

Данте Алигьери өзінің "Құдіретті комедиясындағы Парадисоның бірінші кантосында "адам табиғатынан озу, адам табиғатының сыртына шығандау" деген мағыналарды білдіретін "trasumanar" сөзін қолданған.

Трансгуманизмнің тағы бір алғашқы прекурсоры Рене Декарт есептеледі, ол өзінің «Әдіс туралы пайым»,（Discours de la méthode) (1637) еңбегінде ақыл-ойды күшейтетін, тіпті дене ажалсыздығына жеткізетін медицинаның жаңа түрін қиялдайды.

"Саяси әділеттілік" (1793) еңбегінің бірінші басылымында Уильям Годвин "жер бетіндегі ажалсыздық" (қазір "дене ажалсыздығы" делінеді) мүмкіндіктерін растайтын дәлелдерді қарастырады. Годвин сондай-ақ 1799 жылы жарық көрген готикалық "Әулие Леон" романында ғұмырды ұзарту мен ажалсыздық тақырыптарын сипаттайды. "Әулие Леон" романы Годвиннің қызы Мэри Шеллидің әйгілі Франкенштейн романына шабыт берген болуы мүмкін.

Фридрих Ницше философиясы адамның технологиялық трансформациясынан гөрі өзін-актуалдандыруға баса назар аударғандықтан, оның "Ғаламатадамын" ("Übermensch", немесе "супермен") асқақ, суперлігіне бола трансгуманизм идеясы деп санауға бола ма деген пікірталас бар. Макс Мор мен Стефан Лоренц Соргнердің трансгуманизм философиясына ницшелік ойлау моделі аса қатты әсер еткені мәлім. Дегенмен, "Трансгуманист Декларациясында":[18] "...барлық сезімділердің (мейлі жасанды интеллект болсын, адам болсын, постадам болмысын, немесе жануар болсын) бақытын жақтайды ». Ескерерлігі, Ницшенің ғаламатадамы технологиялық прогресске онша қатысты болмауымен ерекшеленеді.

Сыртқы сілтемелер

• Сана бағдарламасы: Трансгуманизм

Дереккөздер

1. Religion and Transhumanism: The Unknown Future of Human Enhancement — Praeger. — ISBN 978-1-4408-3325-0.
2. Bostrom, Nick (2005). "A history of transhumanist thought". Journal of Evolution and Technology 14 (1): 1–25. http://www.nickbostrom.com/papers/history.pdf. Retrieved February 21, 2006. 
3. We May Look Crazy to Them, But They Look Like Zombies to Us: Transhumanism as a Political Challenge.
4. Looking Forward to the End of Humanity (June 20, 2020).
5. Hughes, James Citizen Cyborg: Why Democratic Societies Must Respond to the Redesigned Human of the Future — Westview Press, 2004. — ISBN 978-0-8133-4198-9.
6. Gelles, David (2009). Immortality 2.0: a silicon valley insider looks at California's Transhumanist movement. http://ce399eugenics.wordpress.com/2010/06/19/immortality-2-0-a-silicon-valley-insider-looks-at-californias-transhumanist-movement/. Retrieved April 14, 2012. 
7. Google Ngram Viewer.
8. Journal of Posthuman Studies: Philosophy, Technology, Media.
9. Harrison, Peter; Wolyniak, Joseph (2015). "The History of 'Transhumanism'". Notes and Queries 62 (3): 465–467. doi:10.1093/notesj/gjv080. ISSN 0029-3970. https://www.academia.edu/13997038. 
10. Trasumanar (neologism).
11. Paradiso 1 – Digital Dante.
12. BioEdge: Was Dante a transhumanist?.
13. Renée Mirkes. Transhumanist Medicine: Can We Direct Its Power to the Service of Human Dignity? The Linacre Quarterly, March 29, 2019
14. Godwin, William (1756–1836) – Introduction. Gothic Literature. enotes.com (2008).
15. Sorgner, Stefan Lorenz (March 2009). "Nietzsche, the Overhuman, and Transhumanism". Jet 20 (1): 29–42. http://jetpress.org/v20/sorgner.htm. 
16. Blackford, Russell (2010). Editorial: Nietzsche and European Posthumanisms. http://jetpress.org/v21/blackford.htm. 
17. Sorgner, Stefan Lorenz (April 24, 2012). "Was Nietzsche a Transhumanist?". IEET News. http://ieet.org/index.php/IEET/more/pellissier20120423.