Cунниттер, кейде суннизм, "Әһл әс-Cунна уәл-Жамағат" (араб.: أهل السنة و الجماعة, сүннетке және жамағатқа ерушілер) — әлемдегі мұсылмандардың 87-90 пайызы ұстанатын ислам дінінің ең үлкен мазғабы болып, Мұхаммед пайғамбар және оның сахабалары дәріптеледі және олар ұсанған діни дәстүрлер діни құлшылықта негіз етіледі. Мазғаб атауы Мұхаммед пайғамбардың іс әрекетін басшылыққа алуды білдіретін "суннет" сөзінен шыққан. Сунниттер өкілін көбіне "сунниттер" деп, кейде "суннист", "сүнни(лер)", "сүннетшілер" деп атайды.
Сунниттер мен шииттер арасындағы айырмашылық Мұхаммедтің мұрагері туралы келіспеушіліктен туындады да, кейін кең көлемде саяси, теологиялық және қағидалық мәнге ие болды.
Сүннет — шариғат заңдарының қайнар көзі. Ол Мұхаммед пайғамбардың ﷺ іс-әрекеттері мен айтқан өсиет-тұжырымдарынан тұрады. Әһл әс-Суннаның негізгі сипаттары: алғашқы төрт халифаны мойындау (Әбу Бәкр, Омар, Осман ибн Аффан, Әли ибн Әбу Талиб), алты хадистер жиынтығын мойындау (Сахих әл-Бұхари, Сахих Муслим, Сунан Әбу Дәуд, Жамиғ әт-Тирмизи, әс-Сунан әс-Суғра, Сунан Ибн Маджаһ) және негізгі төрт сүнни мазһабтың (фиқһ мектебі) біріне тиіс болу (мәлики, ханафи, ханбали және шафиғи). Иран мен Иракты санамағанда Әһл әс-Суннаға өкілдері саны жағынан мұсылман елдерінің барлығында басым. Қазақтар да Сүннетті мойындаушылар қатарына, яғни Әһл әс-Суннаға жатады.
Анықтамасы
Сүннет (араб.: سنة) сөзі бүкіл мұсылман қауымын қамтитын өте ауқымды ұғым болып табылады. Бұл атаудың шығу тегіне байланысты ислами әдебиетте Мұхаммед пайғамбардың ﷺ «Менің артымнан ерген үмметім жетпіс үш тармаққа бөлініп кетеді. Біреуінен басқасы тозаққа кіреді» деген сөзі келген. Сол кезде қасында болған сахабалар тозақтан құтылатын қай топ деп сұрағанда Аллаһ елшісі ﷺ: «Ол топ менің артымнан ерген және менің артымнан ергендердің соңынан жүргендер» деген екен. Осы құтылған топты немесе жамағатты «Әһл әс-Cунна уәл-Жамағат» деп айтады.
Дереккөздер
- «Қазақстан»: Ұлттық энциклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 ISBN 5-89800-123-9, I том