Солтүстік Корея (ресми атауы Корей Халық Демократиялық Республикасы, КХДР, кор. 조선 민주주의 인민 공화국) — Шығыс Азиядағы Корей түбегінде орналасқан мемлекет. Жер көлемі — 121,2 мың км². Халқы — 22,5 миллион адам (1999). Негізгі халқы — корейлер. Бірнеше мың қытайлар да тұрады. Ресми тілі — корей тілі. Тұрғындарының көпшілігі будда дінін ұстанады, Конфуциандықты, христиан дінін ұстанатындар да бар. Астанасы — Пхеньян қаласы (2,3 млн.). Конституция бойынша, КХДР “Чучхе идеясын басшылыққа алған егеменді социалистік мемлекет”. КХДР 1948 жылдың 9 қыркүйегінде халықтық-демократиялық мемлекет ретінде құрылды. Заң шығарушы органы — Жоғары халық жиналысы. Ким Чен Ын- 2011 жылдың 29 желтоқсанынан бастап елдегі жетекші партия Еңбек партиясының Бас хатшысы және 2012 жылдың 12 сәуірінен бастап КХДР Қорғаныс к-тінің төрағасы болып табылады.
| Корей Халық Демократиялық Республикасы кор. 조선민주주의인민공화국 | ||
| ||
| Ұран: «Үлгі:강성대국» | ||
| Әнұран: «Отанға арналған махаббат» | ||
| Тарихы | ||
|---|---|---|
| Мемлекеттік құрылымы | ||
| Ресми тілі | корей тілі | |
| Елорда | Пхеньян | |
| Ірі қалалары | Пхеньян, Хамхын, Кэсон, Синыйджу, Насон | |
| Үкімет түрі | Бірпартиялы парламенттік республика | |
| Мемлекеттік кеңес төрағасы ЖХЖ Президиум төрағасы Министрлер кеңесі төрағасы | Ким Чен Ын Чхве Рён Хэ Ким Чже Рен | |
| Географиясы | ||
| Жер аумағы • Барлығы • % су беті | Әлем бойынша 97-ші орын 120 540 км² 0,11 | |
| Жұрты • Сарап (2016) • Санақ (2008) • Тығыздығы | 25 368 620 адам (52-ші) 24 052 231 адам 212 адам/км² (65-ші) | |
| Экономикасы | ||
| ЖІӨ (АҚТ) • Қорытынды (2014) • Жан басына шаққанда | 40 млрд. $ 1,800 $ | |
| ЖІӨ (номинал) • Қорытынды (2015) • Жан басына шаққанда | 25 млрд. $ 1,000 $ | |
| Валютасы | солтүстік корей воны | |
| Қосымша мәліметтер | ||
| Интернет үйшігі | .kp | |
| ISO коды | KP | |
| ХОК коды | PRK | |
| Телефон коды | +850 | |
| Уақыт белдеулері | UTC+9 |
Ұлттық мерекелері:
- 9 қыркүйек — КХДР-дің құрылған күні,
- 15 сәуір — Ким Ир Сеннің туған күні (1912 ж., Күн мерекесі),
- 16 ақпан — Ким Чен Ирдің туған күні.
Ақша бірлігі — вон. Ел аумағы әкімшілік жағынан 9 провинцияға, 2 орталыққа бағынатын қалаға бөлінген.
Табиғаты Өңдеу
КХДР, негізінен, таулы ел. Солт. жағында Корей таулары орналасқан. Түбектегі ең биік тау осы елде (Пэктусан жанартауы — 2744 м). Басты өзендері: Амноккан және Туманган. Климаты теңіздік, континенттік және муссондық. Қаңтардағы орташа темп-ра –21С, шілдеде 22 — 26С.
Тарихы Өңдеу
КХДР-дің 1945 жылға дейінгі тарихы Корея Республикасымен ортақ (қ. Корея). 1945 ж. Корей түбегінің солтүстігінде КСРО әскерлері орналасқаннан кейін ел социализм орнату жолына түсті. 1946 ж. КСРО-ның көмегімен корей коммунистері Ким Ир Сен басқарған Уақытша үкімет құрды және жер реформасын жүргізе бастады. 1948 ж. 9 қыркүйекте КХДР ресми түрде жарияланды. КСРО өз әскерін түбектен алып кетті. 1950 ж. КХДР бұрынғы біртұтас елді біріктіру үшін Оңтүстік Кореяға басып кірді. БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі 1950 ж. 25 маусымда КХДР агрессиясын айыптайтын және екі күннен кейін Оңт. Кореяға БҰҰ мүшелері тарапынан әскери көмек беретін қарарлар қабылдады. Оңт. Кореяға АҚШ, ал КХДР-ге Қытай еріктілері (1 млн-дай адам) көмектесті. КХДР жағына КСРО да көмектесіп, елдің ішкі аудандарын АҚШ авиашабуылынан қорғады. 1951 ж. екі жақ та шабуылдаушы күштерін сарқып, қорғаныстық соғыстарға көшті. 1953 ж. 27 шілдеде соғыс аяқталды. 20 ғ-дың 70-жылдарының басында және 80-жылдарының 2-жартысында КХДР үкіметі көршісіне елді біріктіру үшін келіссөз жүргізуді ұсынды, бірақ келіссөздер сәтсіз аяқталды. 1991 ж. желтоқсанда екі Корея мемлекеті бір-біріне шабуыл жасамау, ынтымақтастық орнату жөнінде келісімдерге келді. 1992 ж. ақпанда бірлескен декларацияға қол қойылды. КХДР-де қандай да бір шет ел азаматтарымен қарым-қатынас жасауға тыйым салынған. 1972 ж. президенттің атқарушылық қызметін қайта қараған Конституция қабылданып, ол бойынша корей халқы “Ұлы қолбасшыға”, яғни Ким Ир Сен мен оның ұлы Ким Чен Ирге шексіз берілу рухында тәрбиеленуде. 1994 ж. Ким Ир Сен қайтыс болып, орнына ұлы Ким Чен Ир сайланды. 1996 — 97 ж. КХДР-де экономика құлдырап, елді аштық жайлады. БҰҰ мүшелері елге азық-түлікпен көмектесе бастады. Бірақ қазіргі таңда демокр. елдерге қауіп төндіріп, ядр. қару жасап жатыр деген желеумен АҚШ КХДР-ды “қауіпті елдер” тізіміне кіргізіп отыр.
Экономикасы Өңдеу
20 ғ-дың 50 — 60-жылдары КСРО-ның, Шығ. Еуропадағы соц. елдердің, Қытайдың қайтарымсыз қаржылай, тех., материалдық көмектері арқасында ел экономикасы тез көтерілді. “Қалалар мен селоларда социалистік қайта құрулар жүзеге асырылғаннан” кейін (1958), елді индустрияландыру мәселесі шешілген соң (1970) КХДР-де идеол., тех., мәдени революцияларды жүзеге асыру мәселелері алға қойылды. Оңт. Кореямен арадағы шиеленістерге байланысты қорғаныс мәселелеріне үнемі көп көңіл бөлуіне тура келді. 20 ғ-дың 80-жылдарынан бастап ел экономикасы сырт елдерден тұйықтала бастады. Елдің қазіргі жылдық ұлттық табысы 21,45 млрд. АҚШ долл-ы көлемінде, жеке адамға шаққанда — 950 долл. Сыртқы қарыз — 9,8 млрд. долл. Экспортқа металдар, тоқыма өнімдері, ауыр машина өнімдері, жеміс-жидек шығарылады, мұнай мен мұнай өнімдері, құрал-саймандар, астық, көмір, тамақ өнімдері импортталып әкелінеді. Негізгі сауда серіктестері: Қытай (импорттың 32,6%-ы), Жапония (экспорттың 27,9%-ы), ТМД елдері, Оңт. Корея, Германия, Италия, Иран.
Дереккөздер Өңдеу
- Korea, North // Britannica Book of the Year 2014 — London: Encyclopedia Britannica, Inc., 2014. — P. 642. — ISBN 978-1-62513-171-3.
- DPR Korea 2008 Population Census National Report. Pyongyang: DPRK Central Bureau of Statistics (2009). Тексерілді, 19 ақпан 2011.
- National Accounts Main Aggregate Database. United Nations Statistics Division (December 2012). Басты дереккөзінен 5 ақпан 2016.
- ↑ North Korean Economy Watch » GDP statistics. Басты дереккөзінен 8 қаңтар 2017. Тексерілді, 9 ақпан 2017. Hyundai Research Institute (South Korea)