Вена (нем. Wien [ˈviːn], Үлгі:Lang-bar, лат. Vindobona, маж. Bécs, xорв. Beč, серб. Беч, рум. Beciu, чех. Vídeň, словак. Viedeň, пол. Wiedeń, укр. Відень, словен. Dunaj, түр. Viyana) — Аустрия Республикасының астанасы және 9 федералды жерлерінің бірі. 1,7 млн.-нан астам тұрғынымен Аустрияда халық саны жөнінен ең ірі қала болып табылады. Сонымен қатар бұл елдің мәдени, экономикалық және саяси орталығы. Халық саны бойынша Еуропа одағында 7 орынға ие. 20ғ.-дың басына шейін әлемдегі ең үлкен неміс тілді қала болды және Бірінші дүниежүзілік соғыста Аустра-Венгрия бөлінбегеніне дейін халық саны 2 млн.-ға жетіпті. Қазірде Берлиннен кейінгі екінші неміс тілді қала. ЕҚЫҰ және МЭЕҰ-дарының штаб-пәтерлері орналасқан жер. Вена Нью-Йорк және Женевадан кейінгі БҰҰ-ның үшінші резиденциясы және мұнда оның АҚХА сияқты ұйымдары орналасқан.
| Қала | |||
| Вена | |||
| нем. Wien | |||
| | |||
| |||
| Әкімшілігі | |||
|---|---|---|---|
| Ел | |||
| Статусы | Астана | ||
| Ішкі бөлінісі | 23 округ | ||
| Бургомистр | Михаэль Людвиг | ||
| Тарихы мен географиясы | |||
| Координаттары | 48°13′00″ с. е. 16°22′24″ ш. б. / 48.21667° с. е. 16.37333° ш. б. (G) (O) (Я)Координаттар: 48°13′00″ с. е. 16°22′24″ ш. б. / 48.21667° с. е. 16.37333° ш. б. (G) (O) (Я) | ||
| Құрылған уақыты | I ғасыр | ||
| Алғашқы дерек | I ғасыр | ||
| Қала статусы | 881 | ||
| Жер аумағы | 414,75 км² | ||
| Орталығының биiктігі | 151—542 м | ||
| Уақыт белдеуі | UTC+1, жазда UTC+2 | ||
| Тұрғындары | |||
| Тұрғыны | 1 821 582 адам (2018) | ||
| Тығыздығы | 4 502,88 адам/км² | ||
| Конфессиялар | неміс-аустриялықтар, словендер, мажарлар, хорваттар, чехтер, словактар, украиндар, сербтер, сығандар және басқалары | ||
| Ресми тілі | |||
| Сандық идентификаторлары | |||
| Телефон коды | 01 | ||
| Пошта индекстері | 1010—1239, 1400, 1450 | ||
| Автомобиль коды | W | ||
| ISO | AT-9 | ||
| wien.gv.at | |||
Вена шекарасы | |||
| Ортаққордағы санаты: Вена |
Тарихы
Географиясы
Вена қаласының ауданы 415 км² құрайды. Сөйтіп, Вена Австрияның ең кішкентай федералдық жері болып табылады. Қаланың ауданы келесі бейнемен бөлінеді:
| Құрылыс салынған жер | 11,3 % |
| Жол аудандары | 11,1 % |
| Теміржол аудандары | 2,2 % |
| Парктер | 28,4 % |
| Сулы аудандар | 4,6 % |
| Жүзімдіктер | 1,7 % |
| Орман жері | 16,6 % |
| Ауыл шаруашылық аудандары | 15,8 % |
| Басқалар | 8,3 % |
Халқы
1910 жылдардың басында Венада 2,1 миллионға жуық тұрғын болды және әлемдегі ең ірі қалалардың бірі болды. Бірінші дүниежүзілік соғыстан кейін халық саны шамамен 200 000 адамға азайды; ана тілі неміс емес көптеген мемлекеттік қызметкерлер мен қызметкерлер өздерінің шыққан елдеріне оралды. Алайда, көпұлтты мемлекеттің астанасы болған жылдар Венада мәңгі із қалдырды. Ол кезде қала әртүрлі шығу тегі, мәдениеті мен діні әртүрлі адамдардың «балқуы» болған. Барысында Екінші дүниежүзілік соғыс еврейлерді шығару және өлтіру, сондай-ақ одан әрі эмиграциялау Венаның соғыс аяқталғанға дейін шамамен 1,6 миллион тұрғынға дейін қысқаруына әкелді. Ол кезде Вена әлемдегі демографиялық тұрғыдан ең көне қалалардың бірі болды.
Ең кеш дегенде 1960-1970 ж.ж. гастрольдік жұмысшылар деп аталатындарды жалдау мен көшіп келуден бастап, Вена тағы да иммиграцияның қаласы болды. Алайда туудың үлкен тапшылығына байланысты бұл бастапқыда халықтың өсуіне әкелмеді. Оның орнына қала 1988 жылға қарай 1,48 миллион тұрғынға дейін қысқара берді - бұл халықтың 1890 жылдан бергі ең төменгі деңгейі. Содан бері халық қайтадан өсіп келеді және болжам бойынша, 2027 жылға қарай 2 миллионға жетуі мүмкін, негізінен иммиграция есебінен.
2020 жылдың басында тұрғындар саны 1 911 191 адамды құрады. Соңғы бірнеше жыл өсуі үшін шешуші осындай күзінде ретінде оқиғаларға байланысты шетелден көшіп келу болды Темір құрсаудың, бұрынғы Югославияда соғыстар, Еуропалық Одақ Австрия кіруі, Еуропалық Одақтың шығысқа кеңейту ең соңғы және, 2015 ж. шамамен Сирия мен Ауғанстаннан босқындардың көші-қоны. 2004 жылдан бастап Вена көптеген жылдар ішінде бірінші рет туудың профицитін тіркеді.
2019 жылы орташа есеппен 1,862 миллион тұрғынның шамамен 855 000-ы (45,9%) көші-қон фонына ие болды. Олардың 644000-ы бірінші буын иммигранттары, яғни екі ата-анасы сияқты шетелде туылды.
2020 жылдың 1 қаңтарында Вена халқының 30,8% -ы шетел азаматтары (589,015 адам), 36,7%-ы шетелде туылды (701,662 адам) және 41,3%-ы шетелдік текті - олар шетелдіктер немесе шетелде туылған Австрия азаматтығы бар адамдар болды (790 060 адам). Шетелден шыққан Вена тұрғындарының ең маңызды шыққан елдері Сербия (101 888 адам), Түркия (76 281 адам), Германия (61 945 адам) және Польша (55 051 адам) болды.
Соңғы жылдары бұрынғы Югославия немесе Түркия сияқты бұрынғы иммиграциялық елдерден шыққан тұрғындардың саны тұрақты болып қалды. Оның орнына ЕО/АҚШ елдерінен немесе басқа үшінші елдерден (бұрынғы Югославия мен Түркиядан басқа) шыққан халық көбейді. 2020 жылы Вена халқының 17,1% -ы ЕО/АҚШ елдерінен, 11,5% -ы үшінші елдерден (бұрынғы Югославия мен Түркияны қоспағанда), 8,8% -ы бұрынғы Югославиядан (бүгінгі ЕО мүшелерін қоспағанда) және 4,0% -ы Түркиядан келген.
Атақты тұрғындары
Өнеркәсібі
Оқу орындары
Австрияда өте көп танымалы оқу орныдары бар. Солардың ең танымалы ол Вена университеті.
Тарихи ескерткіштері
Венаның тарихы өте бай ,содан қаланың тарихи мұралары көп.
Мысалы:
Хофсбург
Шенбрунн сарайы
Белведере мұражайы
Тағы қараңыз
Дереккөздер
- Аустрия қауымдарының анықтамасы (2017) Gemeindeverzeichnis-2017, Publikationen бөліміндегі 106, 107 беттер (нем.)
- ↑ Аустрия халқы. Аустрия статистикасы (2014). Тексерілді, 23 шілде 2014.
- Соғыстан кейінгі Вена., The New York Times, желтоқсан 29, 1918 (PDF)
- Wien nun zweitgrößte deutschsprachige Stadt | touch.ots.at Мұрағатталған 20 шілденің 2013 жылы.(нем.)
- 2011 жылғы санақ нәтежиесі (нем.). Statistische Ämter des Bundes und der Länder (31 мамыр 2013). Тексерілді, 31 мамыр 2013.
| Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |