Теңіз жұлдызы (лат. Asteroidea) — Омыртқасыздар бөлімі тікентерілілер типіне жататын су жәндігі класы.
| Теңіз жұлдызы Қазбалық ауқымы: Ordovician–Recent | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ғылыми топтастыруы | ||||||||
| ||||||||
| отрядтары | ||||||||
† Calliasterellidae |
Класс аты өз өкілдерінің жүлдыз тәрізді пішініне сәйкес жұлдыздар деп аталған. Көбінесе жұлдыздар бес сәулелі немесе дүрыс бес бұрышты болып келеді. Кейбіреулерінің сәулелері 10-12 тіпті 45-50 дейін болады. Олардың үзындығы, 1,0-1,5 см, созылғанда 60 см дейін жетеді. Көпшілік жүлдыздар ашық қызыл, сары, жасыл, күлгін түсті болады (кейде ала сызықша, нүктелері айырықша көрініп тұрады). Жүлдыздардың ерекшеліктері радиальды сөулелеріне дене қуысы және ішкі мүшелері кіріп тұрады. Сорғыштары бар амбулакральды аяқтарының көмегімен сырғанап қозғалады. Жұлдыздардьщ ауызы оральды жағына орналасып су түбіне қарайды, ал аналь тесігі аборальды яғни арқа жағына орналасқан.
Теңіз жұлдыздарының көпшілігі жыртқыштар. Олар қосжақтаулы молюскалармен, шаянтәрізділермен, теңіз кірпілерімен, маржан полиптерімен, т.б. қоректенеді. Бір түрлері қоректерін тұтас жұтып жібереді, қалдық қаңқаларын аузы арқылы лақтырып тастайды. Кейбіреулеріне қорегін сыртында қорыту тән. Бұл жағдайда сәулелері арқылы, мысалы молюсканың қабыршақтарьга екі айырып, қарнын айналдырып ішіндегі жұмсақ денесін аузы алып шығады. Ас қорыту сөлінің әсерінен моллюсканың ұлпалары қорытылады. Жұлдыздар осылай моллюсканы жеп, бос қабыршықтарын қалдырады. Теңіз жұлдыздардың ғылымға 1500 түрі белгілі.
Солтүстік және Қиыр Шығыс теңіздеріңе теңіз жұлдыздары кең тараған. Солтүстік теңізінде жұлдыздың Asterias rubens деген түрі көп кездеседі. Табиғатта теңіз биоценозында әлсіз, өлсіреген жануарларды жеп санитарлы, қызмет атқарып пайдасын тигізеді.
Денесі былқылдақ, бірақ ұстаған кезде қап-қатты болып қалады. Бестармақты жұлдызға ұқсайды. 8,16,50 тармақтылары да кездеседі. Теңіз жұлдызының үстіңгі жағын дөңес төмпешіктер, тікенектер, қысқа қылтанақтар жапқан. Сонымен қатар улы бездері бар кішкентай ағзасы болады. Астыңғы жағында әр тармақты жағалай орналасқан қуыс түтіктері болады. Әр түтіктің ұшында жерге жабысқыштары бар. Бұл - олардың аяқтары.
Теңіз жұлдызы - жыртқыш жәндік. Устрицалармен, құрттармен, інжулермен, губкалармен, бақалшықтармен, теңіз кірпілерімен қоректенеді. Екі асқазаны болады. Үлкейіп созылатын бір асқазанында жұтқан қорегін сақтайды, екіншісінде ас қорытады. Теңіз жұлдыздары артқа- алға жүру дегенді білмейді. Олар бұрылмай-ақ , кез келген бағытта жүреді.
Регенерация өңдеу
Теңіз жұлдыздары аяқ-қолдарын кесіп алса, орнына қайтадан жаңасын өсіре алады. Кейбір теңіз жұлдыздары кесіліп қалған бөліктен толығымен жаңа дене шығара да алады.
Қорегі өңдеу
Теңіз жұлдыздары ұлулармен, губкалармен, шаяндармен, теңіз ирекшелерімен, мидиялармен және тіпті басқа теңіз жұлдыздарымен де қоректенеді. Әдетте, олар құрбанын ауыздарына тұтасымен салып жейді. Ал сауытты жануарларды жеу барысында олар алдымен сауытты алып тастап, жұмсақ бөлігін жейді, сосын өз қарындарын ашып, олжасын жұтады.
Галерея өңдеу
Дереккөздер өңдеу
- [1] Asterozoa: Fossil groups: SciComms 05-06: Earth Sciences, 2008-05-07,University of Bristol ,Sweet,Elizabeth,2005-11-22
- 1. Аруна баспасы " 1100 қызықты деректер. Жануарлар.