Регби (ағылш. Rugby — Ұлыбританиядағы қала атынан шыққан) — Англияда XIX ғасырда пайда болған, регби-футбол спорт түріне жататын командалық ойын. Регби ойыны қазіргі танда үлкен атаққа ие регбилинг және регби-7 атты ойындарды ойлап табуда үлкен роль атқарған. Сонымен қоса осы ойынның кейбір ережелері америкалық және австралиялық футболдың ережелеріне қосылған. Регби ойыны 15 адамнан тұратын екі қарсылас команданың жарысына тенеледі.
Шағын мәліметтер Өңдеу
Ұзындығы 95 — 100 м, ені 65 — 68 м тік бұрышты алаңда, ұзындығы 28 — 29 см, салмағы 425 гр келетін сопақ доппен өткізілетін қауіпті және қызықты ойындардың бірі. Қақпа сыртында көлденең 12 — 22 м есеп алаңы немесе ұпай беретін алаң болады. Регби алаңының қақпасы Н тәрізді. Екі бағана арасы 5 м 65 см, биіктігі 6 м. Бағаналардың 3 м-дей биіктігіне көлденең сөре жасалады. Ойын мақсаты — допты қарсылас жақтың есеп алаңына қолмен апарып салу не қақпа сөресінің жоғарғы жағынан аяқпен теуіп өткізу. 1871 ж. Англияда тұңғыш “Регби-футбол” одағы құрылды. 1934 ж. Халықар. әуесқойлар регби федерациясы (ФИРА) құрылды. Ойынның ережесі 1946 ж. жасалған. Регби спортының дамуына 1957 ж. Мәскеуде өткен 6-Бүкіләлемдік жастар мен студенттер фестивалі үлкен қозғау салды. Қазақстанда Регби спорты 1966 жылдан бері дамып келеді. 1966 — 74 жылдары Алматы, Қарағанды, Шымкент, Ақмола, Талдықорған қалаларында командалар жасақталды. Қазақстандық армияшылар клубының спортшылары 1974 жылдан КСРО чемпионатында өнер көрсетті. 1988 ж. қола жүлдені иемденді. Сол жылы КСРО кубогін, 1991 ж. күміс медаль алды. Әр жылдары КСРО құрама сапында Е.Гоняхин, Е.Зуев, П.Ильвовский, В.Клочков, А.Огрызков, А.Стальмахович, М.Уанбаев, А.Филимонов сынды спортшылар өнер көрсетті.
Ойын тәртібі Өңдеу
Кәсіпқой ойыншылар регбиді екі ойын тәртібімен ойнайды: Регби одағының немесе Регби лигасының тәртібімен. Бұл екі тәртіптің арасында айтарлықтай өзгешілік бар.
Регби одағы Өңдеу
Бұл тәртіптің командаларында 15-тен ойыншы болады. Ойынның мақсаты – допты қолмен ұстап апарып қарсы-ластың қақпа сызығынан кейін тұрған есептеу алаңының жеріне тигізу немесе допты аяқпен соғып қақпаның көл-денең салмасының үстінен өткізу. Бірінші жағдайда команда 5 ұпай, екінші жағдайда 2 ұпай алады. Ашық ойын кезінде команда ойын добын сәтті ұру арқылы немесе ұшып келе жатқан допты (қаңғыма гол) қақпаға тоқтатпай соғып ұпай жинайды. Екі жағдайда да командаға үш ұпай есептеледі.Допты кез келген жаққа қолмен ұстап жүгіруге, аяқпен алып жүруге болады. Бірақ артқа қарай немесе қақпаға параллель сызықтардың бойымен ғана басқа ойыншыға беруге рұқсат етіледі. Қолында добы бар кез келген ойын шыға шабуыл жасауға мүмкіндік беріледі. Шабуылдаушы ойыншы қарсыластың доп ұстаған ойыншысының иығына, беліне, аяғына жабысуына болады. Бірақ шабуыл кезінде ойын тәртібіне кірмейтін әдіс қолдануға рұқсат етілмейді. Ойын тәртібі бұзылған жағдайда тәртіп бұзған ойыншының қимылының қаншалықты жеңіл немесе ауырлығымен орай еркін доп немесе ойын добын соғуға тәртіп берілуі мүмкін. Елеусіздеу бұзылған ойын тәртібіне орай әр командадан сегіз ойыншы қатысатын, «айқас» жа-сауға тәртіп беріледі. Үлкен регбиге қатысу үшін әуелі шағын регби ойнап үйрену керек. Бұл шағын регби 12 жасқа дейінгі балаларға есептелген. Оған әр командадан 9 ойыншы қатысады.
Регби лигасы Өңдеу
Бұнда регби одағындағыдай әр командадан 15 ойыншыдан емес 13 ойыншыдан қатысады. Ұпай да сәл басқаша есептеледі. Сәтті істелген әрекетке (есептеу алаңында допты жерге тигізу) 3 ұпай, ойын добынан соғылған голге 2 және қаңғыма-голге (ұшып келе жатқан допты тоқтат-пастан қақпаға соғу) 1 ұпай беріледі. Ойыншыға қарсыластары шабуыл жасаған кезде әріптестері оны арашалай алады. Сонымен бірге ойыншымыз допты аяғымен тебуге немесе арт жақта тұрған командалас жолдасына беруге құқы бар. Бұл «допты ойнату» деп аталады. Добы бар командаға бұны бес рет қайталауына рұқсат етіледі. Алтыншы доп және оны ойнау құқы қарсылас командаға беріледі. Ойын тәртібі бұзылған жағдайда әр командадан 6 ойыншы қатысатын айқас жасауға иә болмаса айып добын немесе дроп-кик, яғни ұшып келе жатқан допты соғуға тәртіп беріледі.
Ұқсастығы Өңдеу
Регби одағы мен Регби лигасының ойыншылары трикотаж жейде, спорт лыпасын, гетр және бутсы киеді. Шабуылшылар айқас кезінде құлақтарына зақым келмеу үшін бастарына орамал тартып алады. Бұдан басқа Регби ойнаушылардың көпшілігі тістері мен таңдайларын сақтау үшін ауыздарына қорғаныш қаптама киіп алады.
Дереккөздер Өңдеу
- Қазақстан - спортшылар елі. Энциклопедиялық анықтамалық. - Алматы: "Сөздік-Словарь". ISBN 9965-822-57-3
- Қазақша энциклопедия 7 том.
Сілтемелер Өңдеу
- Регби Казахстана (орыс.)
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |