Плантагенеттер (фр. Plantagenêt, ағыл. Plantagenets) — француз тектес патшалық әулет, негізгі байлығы (Анжуй графтығы) бастапқыда Францияда орналасқан Гатине-Анжу үйінің иеліктерінің бірі, кейінірек айтарлықтай кеңейе түсті. Нәтижесінде Англия (1154-1399), Нормандия (1144-1204, 1346-1360 және 1415-1450), сондай-ақ Гаскони және Гиени (1153-1453) билеушілері болды. Алайда француз патшаларымен қақтығыс кезінде, Плантагенеттер 1206 жылы Анжуй графтығын Францияға беруге мәжбүр болды.
| Плантагенеттер фр. Plantagenêt, ағыл. Plantagenets | |
| | |
| Елі | Англия |
|---|---|
| Негізін салушы үйі | Гатине-Анжу |
| Титулдары | Англия королі, Германия королі, Ирландия лорды |
| Негізін салушысы | Жоффруа V |
| Соңғы билеушісі | Ричард II |
| Ыдырауы | 1400 |
| Құлауы | 1399 |
| өңдеу |
Тарихы Өңдеу
«Плантагенет» атауы лат. алынған planta («өсімдік») және латынша бекіш (Genista) - Анжуй графы, Жоффруа V-нің эмблемасында салынған гүл. Англия королі, Генрих I-нің қызы Матильдамен тиімді үйленудің арқасында Жоффруа ағылшын тағын иеленуге мүмкіндік алды. Жоффруа мен Матильданың ұлы Генрих II тиісті патша әулетінің негізін қалаушы, Англияның патшасы (1154-1189) болған алғашқы Плантагенет.
Тікелей осы әулеттен тарайтын соңғы патша Ричард II болды. Олардан кейін елді басқарған Ланкастерлер мен Йорктер Эдуард III-нің кіші ұлдарынан тарайтын Плантагенет үйінің бүйір тармағының өкілдері болды. Қазіргі Бофорт герцогтары Плантагенеттердің ерлер желісінен тарайтын тікелей ұрпақтары, бірақ заңсыз туылған екі балалары кейін заңды болып танылған Джон Бофорт пен Генри Бофорттан тарайды.
Әулеттің әйгілі өкілдері Өңдеу
Англия королдері:
- Генрих II (1154—1189);
- Ричард I Арыстан жүректі (1189—1199), алдыңғының ұлы;
- Иоанн Жерсіз (1199—1216), алдыңғының бауыры;
- Генрих III (1216—1272), алдыңғының ұлы;
- Эдуард I (1272—1307), алдыңғының ұлы;
- Эдуард II (1307—1327), алдыңғының ұлы;
- Эдуард III (1327—1377), алдыңғының ұлы;
- Ричард II (1377—1399), алдыңғының немересі, Эдуард Қара Ханзаданың ұлы.
Әулеттік ағаш Өңдеу
Кейбір ағылшын ақсүйектер Плантагенет тегін әйелдер жағынан тараған ұрпақ екенін көрсететін белгі ретінде пайдаланады. Мысалы:
- Френсис Джон Кларенс Вестенра Плантагенет Гастингс, 16-шы Хантингдон графы (ағыл. Francis John Clarence Westenra Plantagenet Hastings, 16th Earl of Huntingdon; 1901—1990);
- Люциус Эдвард Вильям Плантагенет Кэри, 15-ші Фолкленд виконты (ағыл. Lucius Edward William Plantagenet Cary, 15th Viscount Falkland; род. 1935);
- Алан Плантагенет Стюарт, 10-шы Гэллоуэй графы (ағыл. Alan Plantagenet Stewart, 10th Earl of Galloway; 1835—1901).
Тағы қараңыз Өңдеу
- Гатине-Анжу
- Анжуй династиясы