Есіл

 Басқа мағыналар үшін Есіл (айрық) деген бетті қараңыз.

Есіл — Ертіс өзенінің сол саласы, Обь өзені жүйесіне жатады.

Есіл
Есіл өзені, Астана
Сипаттамасы
Ұзындығы	2450 км
Су алабының ауданы	177 000 км²
Су алабы	Солтүстік Мұзды мұхит
Өзендердің су алабы	Ертіс → Обь
Су шығыны	56,3 м³/с
Су ағысы
Бастауы	Нияз тауы
• Биіктігі	560 м м
• Координаттары	50°37′44″ с. е. 73°14′49″ ш. б. / 50.62889° с. е. 73.24694° ш. б. / 50.62889; 73.24694 ^(G) ^(O) ^(Я)^(T)
Сағасы	Ертіс өзені
• Орналасқан жері	Усть-Ишим
• Координаттары	57°41′53″ с. е. 71°11′51″ ш. б. / 57.69806° с. е. 71.19750° ш. б. / 57.69806; 71.19750 ^(G) ^(O) ^(Я)Координаттар: 57°41′53″ с. е. 71°11′51″ ш. б. / 57.69806° с. е. 71.19750° ш. б. / 57.69806; 71.19750 ^(G) ^(O) ^(Я)^(T)
Орналасуы
Ел	Қазақстан Ресей
Ортаққордағы санаты: Есіл

Географиялық орны

Қазақстанның Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстары және Ресейдің Түмен, Омбы облыстары жерімен ағады.

Бастауы

Петропавл бөгені (Петропавл қаласы)

Бастауын Сарыарқадағы Нияз тауының етегінен алып (560 м биіктіктен), Ертіс өзеніне сол жағынан құяды.

Гидрологиясы

Ұзындығы 2450 км (Қазақстандағы ұзындығы 1400 км). Дүние жүзінде екінші реттегі ең ұзын сала саналады. Су жиналатын алабы 177 мың км². Өзеннің бастауынан сағасына дейінгі құлау еңістігі 513 м, әр 1 км-дегі еңістігі 21 см. Негізінен қар суымен (80%-дайы) толығады. Көктемде су деңгейі көтеріліп (ең жоғарғы деңгейі сәуірдің үшінші онкүндігінде байқалады), су тасқыны болып тұрады. Шілденің ортасында су деңгейі төмендеп, үшінші онкүндігінің басында сабасына түседі. Су мол жылдары Петропавл бөгені бьефіндегі нөлдік график деңгейінен 10-11 м жоғары көтеріледі.

Есіл суын бақылау кезінде 1937 жылы оның арнасы құрғап қалғаны тіркелген. Ал 1936-1939 және 1986 жылдары түбіне дейін қатып қалған. Өзеннің орташа жылдық ағымы 2,5 км³. Мұз қату қарашаның екінші жартысында басталады да оның ұзақтығы 5 айға созылады.

Есіл минералдылығы жоғары өзендерге жатады. Оған негізгі себеп - оның су жинайтын алабының құрғақ өңірде жатуынан және жер асты суларының тұздылығы саналады. Жалпы минералдануы 500-800 мг/л, сабасының төменгі кезінде 1200 мг/л-ге жетеді. Суы кермек татиды.

1960 жылдан бастап өзен суын реттеп отыру үшін Вячеслав, Сергеев және Петропавл бөгендері салынған.

Дереккөздер

1. Қазақ энциклопедиясы