Бретань (фр. Bretagne, брет. Breizh; галло Bertaèyn) — Францияның солтүстік-батысындағы аймақ, аттас тарихи аймақтың көп бөлігін құрайды және сол аттас түбекте орналасқан, солтүстіктен Ла-Маншпен, ал оңтүстіктен Бискай шығанағымен жуылады. Аймақтың әкімшілік орталығы — Ренн қаласы.
| Бретань |
|---|
| фр. lang-fr | |
|---|---|
| (Аймақ туы) | (Аймақ елтаңбасы) |
| Орналасуы | |
| | |
| Статусы | Аймақ |
| Астанасы | Ренн |
| Кеңес президенті | Лоик Шене-Жирар (СП) |
| Префект | Мишель Кирри |
| Департаменттер | 4 департамент |
| Округтер | 15 округ |
| Кантондар | 102 кантон |
| Коммунналар | 1208 коммунна |
| Халқы | (10 орын) |
| * 01.01.2017 (бағалаулар бойынша) | 3 318 904 |
| * 08.03.2017 (санақ бойынша) | |
| * Тығыздығы (7) | 122/км² |
| Жер аумағы1 | 27 208 км² |
| Уақыт белдеуі | +1 |
| ISO | FR-E |
| Сайты | bretagne.bzh |
| 1 Өзен, су, көлдерді және ауданы 1 км² астам мұздықтарды, сондай-ақ өзендердің эстуарийлерін санамағандаға жер реестрі бойынша. | |
Символизм
Бретон туы — «Gwenn ha du» (бретон тілінен сөзбе-сөз аударғанда — «ақ және қара») 1923 жылы маршал Морван құрған. Төрт ақ жолақ британдық аймақтар мен епископтарды білдіреді — Леон (фр. Leon), Трегор (фр. Tregor), Корнуи (фр. Cornouaill) және Ваннес аймағы (фр. Vannetais). Бес қара жолақ галлоша сөйлейтін аймақтар мен епархияларды білдіреді: Ренн (фр. Rennes), Нант (фр. Nantes), Дол (фр. Dol), Малуин (фр. Malouin) және Пентиевр (фр. Penthievre). Ақкіс герцог гербінен алынды. Ту элементтерінің жиынтығы геральдикалық дәстүрлерлерге сәйкес келеді: ту анық, көрінетін, түсінікті, алыстан танылады және Бретань туралы түсінік береді.
Мемлекеттік әнұран: Bro gozh ma zadoù (Менің әкелерімнің ежелгі жері).
Елтаңба: утесник.
География
Бретань Арморикан массивінің бөлігі болып табылады, бұл оған табиғи тұтастық береді. Массив негізінен жазық, теңіз деңгейінен орташа биіктігі 104 м-ден аспайды. Бұл Франция территориясының ең көне аймағы: оның тарихы палеозой дәуірінен бұрын басталған.
Бретань — түбек, Атлант мұхиты оның периметрінің 4/5 бөлігін шайып жатыр, ал жағалау сызығының ұзындығы үш мың шақырымды құрайды және рельефі өте әртүрлі. Мұхиттың әсерінен Бретаньде салыстырмалы түрде жұмсақ қыс (Сен-Бриеде жылына 27 күн аяз) және жазда қалыпты ыстық болады. Көктем өте ерте, наурыздың басынан басталады, бірақ жылыну баяу жүретіндіктен өте ұзақ уақытқа созылады. Бұл – бекіш пен утесник гүлдеген жылдың ең әдемі мезгілі.
Жауын-шашын өте көп емес (Роскофф: 760 мм), 1000 мм-ден асатын биіктіктерді қоспағанда. Олар негізінен күзгі-қысқы кезеңге түседі. Жағалаудағы қатты желдер түбектің ішкі бөлігінде ормандармен тез жұмсарады.
Бретань аумағында Франция метрополиясының ең батыс нүктелері — Уэссан аралы және Пуэнт-де-Корсан (континенттік нүкте) мүйісі орналасқан.
Табиғат
Ормандар Армориканы ежелден жауып тұратын, бірақ кейінірек азайып кетті, бірақ әлі де Бретань ландшафтының көп бөлігін құрайды. Осы ормандардың бірі (Броселианд) аңыздарға енген.
Тарих
440-600 жылдар аралығында Британ аралдарынан бриттердің көші-қонының бірнеше толқыны болды. Жаңа аумақта сол кезде қазіргі Франция территориясын жаулап алған франктермен жиі қақтығыстар болды.
Орта ғасыр
Орта ғасырларда Бретань толық дерлік тәуелсіздігін сақтай отырып, Францияның вассалды герцогтығы болды. Франция мен Англия арасындағы жиі қақтығыстар кезінде Бретань бір жағын немесе екіншісін басып алды. 1491 жылы Карл VIII және Анна Бретаньдық некеге тұру нәтижесінде герцогтік Францияның іс жүзінде провинциясына айналады; 1532 жылдан - корольдік доменнің бөлігі.
Жаңа және ең жаңа уақыт
1963 жылы Бретань азат ету майданы құрылды, ол Бретань тәуелсіздігі үшін күресті бастады. 1964 жылы Бретаньяның автономиясын жақтайтын «Демократиялық Бретон одағы» саяси партиясы құрылды.
2014 жылғы француз аймақтарының аумақтық реформасына сәйкес Бретань шекарасы өзгермеген бірнеше әкімшілік аймақтардың біріне айналды.
Халық
Аймақтың негізгі халқы — бретондар, тілі кельт тобына жатады; олар Ұлыбританиядан қоныс аударған кельттердің ұрпақтары. Олар негізінен Бретаньнің батыс және оңтүстік департаменттерінде тұрады. Бретон тілінен басқа француз тілі (негізінен Бретаньның шығыс және солтүстік-шығыс департаменттерінде), сондай-ақ галло аралас роман-кельт тілі ретінде кең таралған
Әкімшілік бөлініс
Бретань әкімшілік аймағы төрт департаменттен тұрады:
| № | Атауы | Әкімшілік орталық |
|---|---|---|
| 35 | Иль мен Вилен (фр. Ille-et-Vilaine, брет. Il-ha-Gwilen) | Ренн (фр. Rennes, брет. Roazhon) |
| 22 | Кот-д'Армор (фр. Côtes-d’Armor, брет. Aodoù-an-Arvor) | Сент-Брие (фр. Saint-Brieuc, брет. Sant-Brieg) |
| 56 | Морбиан (фр. Morbihan, брет. Mor-Bihan) | Ванн (фр. Vannes, брет. Gwened |
| 29 | Финистер (фр. Finistère, брет. Penn-ar-Bed) | Кемпер (фр. Quimper, брет. Kemper) |
Бретаньның тарихи аймағына сонымен қатар 5-ші департамент — Атлантикалық Луара кіреді, ресми түрде Луара жерлері аймағының бөлігі.
| № | Атауы | Әкімшілік орталығы |
|---|---|---|
| 44 | Атлантикалық Луара (фр. Loire-Atlantique, Брет. Liger-Atlantel) | Нант (фр. Нант, Брет. Naoned) |
Басқару
Билеушінің бас өкілдері
- 1564—? — Себастьян де Люксембург, граф де Пентьевр, Виконт де Мартиг (?—1569)
- ?—? - Ги де Рье, виконт де Донге, сеньор де Шатонев (? -1591)
- ? —? - Рене де Буйе
Губернаторлар
- ?—? — Жан де Бросс, барон де Бретон, герцог д'Этамп (1505-1565)
Көрікті жерлер
Бретаньнің ең таңғажайып көрікті жерлерінің бірі — үш мыңға жуығы бар Карнак елді мекеніндегі менхирлер. Олардың пайда болуы біздің дәуірімізге дейінгі 6-3 мыңжылдықтарға жатады және олардың пайда болу мақсаты туралы өте аз белгілі.
Бретаньдегі маңызды саудасы — бұл жағалау аймағында устрицалар мен басқа жеуге жарамды моллюскаларды, соның ішінде «устрица саябақтарында» өсіру.
Дереккөздер
- Collectivités territoriales : nouvelle organisation territoriale (фран.). Assemblée Nationale (7 тамыз 2015). Басты дереккөзінен 24 желтоқсан 2015.(қолжетпейтін сілтеме) Тексерілді, 1 қаңтар 2016.
Сілтемелер