Бенгал тілі немесе бенгали (бенгалша: বাংলা[ˈbaŋla]?) — Бенгалдардың тілі. Үнді-Еуропа тіл шоғырының Үнді тілдеріне жатады. Бангладеште және Үндістанның Батыс Бенгалия штатында кең таралған. Бұдан бөлек, бұл тілде сөйлейтіндер Трипура, Ассам секілді үнді штаттарын және Андаман және Никобар аралдарын мекендейді. Бенгал тілінде сөйлейтіндердің жалпы саны — шамамен 250 млн адам (2009).
| Бенгал тілі | |
| Өз атауы: | বাংলা Bāṇlā |
|---|---|
| Елдер: | |
| Аймақтар: | Бенгалия |
| Ресми күйі: | |
| Реттейтін мекеме: | Бангла Академи |
| Сөйлеушілер саны: | ~ 250 млн (2009) |
| Рейтинг: | 6 |
| Классификация | |
| Санаты: | |
| Жазуы: | бонгаккхор |
| Тіл коды | |
| МЕСТ 7.75–97: | бен 100 |
| ISO 639-1: | bn |
| ISO 639-2: | ben |
| ISO 639-3: | ben |
| Тағы қараңыз: Жоба:Лингвистика |
Географиялық таралуы және мәртебесі
Бенгал тілі тарихи түрде Оңтүстік Азияның солтүстік-шығыс бөлігінде таралған. Бұл аумақ Бенгалия деген атпен белгілі. Бұл тіл Бангладештің ұлттық әрі мемлекеттік тілі. Онымен қоса Үндістанның 23 мемлекеттік тілдерінің қатарына кіреді. Үндістан штаттарының ішінде Батыс Бенгалия (штатта бенгал тілін қолданушылар саны 85 %-тен астам) және Трипурда (67 %-тен астам) ресми статусқа ие. Сондай-ақ қолданушылардың біраз бөлігі Үндістанның Ассам (шамамен 28 %) және Джаркханд (10 % шамасында), Андаман және Никобар аралдары (26 % жуық), Аруначал-Прадеш және Мизорам (9 % шамасында) штаттарында, сондай-ақ Таяу Шығыс, Малайзия, Жапония, Италия және Ұлыбританияда иммигранттар популяцияларында қоныстанған. Бенгал тілі шамамен жер шарындағы 200 млн адамның ана тілі және сөйлеушілер саны бойынша 6 орында орналасқан.
Тарихы
Бенгал тілінің ежелгі тарихы X—XII ғасырлардан бастау алады. Бенгалияның Үндістан мен Пәкістан арасында бөлінуінен кейін (1947) Бенгалияның (Шығыс Пәкістан, кейін Бангладеш) шығыс бөлігінде араб-парсы лексикасының қолданылуы айқын байқалды.
Бенгал тілінің тарихы 3 кезеңге бөлінеді :
- Ескі бенгал
- Орта ғасырлық бенгал (XIV ғасырдан бастап)
- Жаңа бенгал ( XVIII ғасырдың аяғынан бастап).
Диалекттері
Бенгал тілініӊ диалекттері:
- шығыс диалекті
- батыс диалекті
- Читтатонг диалекті.
В ходе стандартизации языка в конце XIX—XX ғ. аймақтыӊ мәдени орталығы Колката болған, сол кездерде бенгал тілініӊ стандартқа келтіруі болған. Бүгінгі күнде бенгал тілініӊ стандартты қалпы Үндістанныӊ Бангладешқа жақын шекарасында кеӊ таралған Надиа диалектінде негізделген. Дегенмен, Үндістанныӊ стандарттары Бангладештіӊ стандарттарына жиі сай болмай қалады. Мысалы, батыс жақта тұзды «nun» десе, шығыс жағында — «lôbon» дейді.
Айтып өтетін жағдай — бенгали тілініӊ диалекттері стандарт қалпынан қатты айырмашылық береді. Сондай–ақ, оӊтүстік–шығыстағы Читтагонг қаласыныӊ диалекті стандарт тілінен қатты өзгешеленеді, стандарт тілімен үстіртін ұқсастығы бар десек те болады.
Морфология
| Өтініш, осы бөлімді толықтырыңыз. |
Сан есім
- Êk
- Dui
- Tin
- Char
- Pãch
- Chhôe
- Shat
- At
- Nôe
- Dôsh
Қосымша әдебиет
- Быкова Е. М., Бенгальский язык, М., 1966;
- Alam, M. 2000. Bhasha Shourôbh: Bêkorôn O Rôchona (The Fragrance of Language: Grammar and Rhetoric). S. N. Printers, Dhaka.
- Cardona, G. and Jain, D. 2003. The Indo-Aryan languages, RoutledgeCurzon, London.
- Chatterji, S. K. 1921. Bengali Phonetics. Bulletin of the School of Oriental and African Studies,
- Chatterji, S. K. 1926. The Origin and Development of the Bengali Language: Part II. Calcutta Univ. Press.
- Ferguson, C. A. and Chowdhury, M. 1960. The Phonemes of Bengali, Language, Vol. 36, No. 1, Part 1. (Jan. — Mar., 1960), pp. 22–59.
- Hayes, B. and Lahiri, A. 1991. Bengali intonational phonology, Natural Language & Linguistic Theory, Springer Science.
- Klaiman, M. H. 1987. Bengali, in Bernard Comrie (ed.), The World’s Major Languages, Croon Helm, London and Sydney, pp. 490–513.
- Masica, C. 1991. The Indo-Aryan Languages. Cambridge Univ. Press.
- Radice, William. 1994. Teach Yourself Bengali: A Complete Course for Beginners.Hodder Headlin, Ltd., London.
- Ray, P, Hai, M.A. and Ray, L. 1966. Bengali language handbook. Center for Applied Linguistics, Washington.
- Sen, D. 1996. Bengali Language and Literature. International Centre for Bengal Studies, Calcutta.
Дереккөздер
- Лингвистиканың энциклопедикалық сөздігі
- Зограф Г. А.,Бенгальский язык,Лингвистический энциклопедический словарь,1990,72