АҚШ Мемлекеттік хатшысы (ағылш. United States Secretary of State – Америка Құрама Штаттарының Мемлекеттік хатшысы) — АҚШ федералды үкіметінің ең жоғары лауазымды тұлғасы, Мемлекеттік департаментті басқарады – 1789 жылы құрылған АҚШ сыртқы саясат ведомствосы. АҚШ Мемлекеттік хатшысының қызметі басқа мемлекеттердің көпшілігіндегі сыртқы істер министрінің лауазымына жалпы ұқсас, бірақ Мемлекеттік хатшы әдетте сыртқы істер министрі ғана емес, саяси салмағы да көбірек. Сонымен бірге, Мемлекеттік хатшы АҚШ Министрлер кабинетінің ең жоғары лауазымды мүшесі және елдің атқарушы билігі иерархиясында Америка Құрама Штаттарының Президенті мен Вице-президентінен кейінгі үшінші орында. Мемлекеттік хатшы – президенттік билікті ауыстыру тәртібі бойынша төртінші тұлға.
| АҚШ Мемлекеттік хатшысы ағылш. United States Secretary of State | |
| АҚШ Мемлекеттік хатшысының мөрі | |
| Басшылық етеді | |
|---|---|
| Лауазым пайда болды | |
| Лауазымдағы алғашқы қызметші | |
| Сайты |
Мемлекеттік хатшыны президент тағайындайды және Сенат бекітеді.
Тарихта Мемлекеттік хатшылар кейіннен Америка Құрама Штаттарының Президенті қызметін атқарған алты жағдай болды: Джеймс Бьюкенен, Джеймс Монро, Джеймс Мэдисон, Джон Куинси, Мартин Ван Бюрен және Томас Джефферсон.
Тарих
Мемлекеттік хатшы Конфедерация баптары бойынша үкіметтен пайда болады. Конфедерация конгресі 1781 жылы Сыртқы істер департаментін құрып, сыртқы істер хатшысының кеңсесін құрды. Америка Құрама Штаттарының Конституциясы ратификацияланғаннан кейін Америка Құрама Штаттарының 1-ші Конгресі департаментті қайта құрып, оның атауын Мемлекеттік департамент деп өзгертті және департаментті басқаратын мемлекеттік хатшы кеңсесін құрды.
Міндеттері мен жауапкершілігі
Мемлекеттік хатшының көрсетілген міндеттері Америка Құрама Штаттарының сыртқы қызмет және иммиграциялық саясатын қадағалау және Мемлекеттік департаментті басқару болып табылады. Хатшы президентке дипломат және елші тағайындау сияқты АҚШ-тың сыртқы мәселелері бойынша кеңес беруі керек, президентке бұл адамдарды жұмыстан босату және кері шақырып алу туралы кеңес беруі керек. Мемлекеттік хатшы келіссөздер жүргізе алады, сыртқы саясатқа қатысты шарттарды түсіндіре алады және тоқтата алады. Хатшы халықаралық конференцияларға, ұйымдарға және агенттіктерге Америка Құрама Штаттарының өкілі ретінде қатыса алады. Хатшы АҚШ-тың сыртқы саясатына қатысты мәселелерді Конгресс пен азаматтарға жеткізеді. Хатшы сонымен қатар шетелде тұратын немесе саяхаттап жүрген АҚШ азаматтарына төлқұжат тіркелгі деректерін ұсыну сияқты қызметтерді ұсынады. Осы арқылы хатшы шет мемлекеттерде азаматтарды, олардың мүлкін, мүдделерін қорғауды да қамтамасыз етеді.
Мемлекеттік хатшыларға 1789 жылы қызмет алғаш рет құрылған кезде сеніп тапсырылған ішкі міндеттер де бар. Оларға Америка Құрама Штаттарының Ұлы мөрін қорғау және қорғау, кейбір президенттік мәлімдемелерді дайындау жатады. Қашқынды елге немесе елден экстрадициялау процесінде хатшы шетел үкіметтері, федералды үкімет және штаттар арасындағы байланыс арнасы ретінде қызмет етеді.
Мемлекеттік департаменттің ішкі функцияларының көпшілігі 19 ғасырдың аяғында әртүрлі әкімшілік реформалар мен қайта құрылымдаулар аясында бірте-бірте басқа агенттіктерге берілді. Қалғандары Ұлы мөрді сақтау және пайдалану, Ақ үй үшін хаттама функцияларын орындау және белгілі бір мәлімдемелердің жобасын жасау. Хатшы сонымен қатар қашқындарды шет елдерге экстрадициялау жөнінде жекелеген мемлекеттермен келіссөздер жүргізеді. Федералдық заңға сәйкес, президенттің немесе вице-президенттің отставкасы мемлекеттік хатшының кеңсесіне жіберілген құжатта жазбаша түрде мәлімделген жағдайда ғана жарамды. Сәйкесінше, президент Ричард Никсон және вице-президент Спиро Агнью отставкаға кеткені сол кездегі Мемлекеттік хатшы Генри Киссинджерге жеткізілген құжаттарда ресімделді.
Уақыт өте келе олар тарихи түрде азайғанымен, Конгресс кейде мемлекеттік хатшының жауапкершілігін арттыра алады. Осындай жағдайлардың бірі 2014 жылы Конгресс Шон мен Дэвид Голдманның «Балаларды ұрлаудың алдын алу және қайтару туралы халықаралық актіні» қабылдаған кезде болды, онда Мемлекеттік хатшыға Гага Халықаралық балаларды ұрлаудың азаматтық аспектілері туралы конвенциясына қатысушы мемлекеттерден ұрланған балаларды қайтаруды жеңілдету үшін қабылдауға міндетті әрекеттерді жүктеді.
Дереккөздер
- Short, 1923, pp. 55-56
- 1 United States Statutes at Large, Chapter 4, Section 1.
- ↑ Duties of the Secretary of State, U.S. Department of State.
- Administrative Timeline of the Department of State - Department History - Office of the Historian.
- Duties of the Secretary of State of the United States. www.state.gov. United States Department of State (January 20, 2009).
- 3 U.S. Code § 20 – Resignation or refusal of office (ағыл.).
- H.R.3212 - 113th Congress (2013-2014): Sean and David Goldman International Child Abduction Prevention and Return Act of 2014 (August 8, 2014).
Сондай-ақ қараңыз
- АҚШ Мемлекеттік хатшыларының тізімі
- АҚК Мемлекеттік хатшысы (1861-1865 жж.)
Сыртқы сілтемелер
- Департаменттің ресми сайты (ағыл.) )