Аниме

Аниме (жапон. アニメ  [anʲime], ағылш. animation сөзінен — анимация) — жапондық анимация. Басқа елдердің анимациясына қарағанда, шығарылатын анименің орасан зор бөлігі жасөсіпрімдер мен ересек адамдарға арналған, сондай-ақ өзіндік сурет салу стилімен және жанрларының әртүрлігімен ерекшеленеді. Соның арқасында бүкіл әлемге танымал.

Википе-тан

Аниме тарихы 20 ғасырдан басталады — жапон кинорежиссерлері Батыста ойлап тапқан анимация әдістерімен тәжірибе жасай бастады. Ең көне жапондық анимация «Катсудо Шашин» бар болғаны 3 секундқа созылады. Алғашқы анименің бірі самурай жаңа қылышын сынап көргісі келетін, бірақ қала тұрғынынан жеңілген 1917 жылы көрсетілген екі минуттық «Намакура Гатана» комедиялық фильмі болды. Жапондық анимацияның пионерлері Шимокава Отен, Джуничи Кочи және Сейтаро Китаяма болды. Сол кездегі ең танымал және қол жетімді әдістердің бірі-аниматорлар Санае Ямамото, Ясудзи Мурата және Ноборо Офудзи сияқты аниматорлар қолданған кесілген анимация әдісі. Кейінірек қолданбалы анимация техникасы да тарады. Кензо Масаока мен Мицуо Сео сияқты басқа аниматорлар да анимациялық фильмдерді оқу-насихаттық мақсатта қолдана отырып, үлкен жетістіктерге жетті. Алғашқы дыбысталған аниме 1933 жылы Масаока түсірген «Чикара Онна но Йо но Нака» қысқаметражды фильмі болды. 1940 жылға қарай Шин Мангака Шудан мен Шин Ниппон Мангака сияқты мультфильмдер мен суретшілер ұйымдары құрыла бастады. Ол кезде аниме мемлекеттік насихат құралы ретінде белсенді қолданылды. Алғашқы толықметражды анимациялық фильмдердің бірі Момотаро: Уми но Шинпей, режиссері Мицуо Сео 1945 ж.; фильмнің демеушісі Жапон империялық флот болды.

Қазіргі аниме дәстүрінің негізін Осаму Тезука қалаған. Тезука Диснейден несие алып, эмоцияны жеткізу үшін кейіпкерлердің үлкен көздерін қолдануды дамытты; оның жетекшілігімен алғашқы анимеге жатқызуға болатын алғашқы туындылар пайда болды. Тезуканың алғашқы жұмысы «Шин Такарадзима» мангасы болды. Кейіннен ол Tetsuwan Atomu (Astro Boy) деп аталатын манга құрды, ол оған сәттілік әкелді. 1970 жылдарға қарай манга танымалдығы айтарлықтай өсті, көптеген шығармалар анимацияланды. Тезуканы жұмысына байланысты жиі «аңыз» және «манга мен аниме құдайы» деп атаған.

Шамамен ғасырлық аниме тарихында ол анимациядағы алғашқы эксперименттерден, Тезука фильмдерінен бастап, бүкіл әлем бойынша қазіргі кездегі үлкен танымалдылыққа дейін ұзақ жолды басып өтті. Жылдар өте келе балаларға арналған анимелердің сюжеттері, талқыланған мәселелері күрделене түсті.

Жасөспірімдер аудиториясына арналған аниме сериясы пайда болды - он төрт жастан асқан ұлдар мен қыздар. Бұл сериялар ересектер арасында, сирек жағдайларда, қартайғанға дейін өз жанкүйерлерін тапты. Аниме өзінің дамуында бірнеше жыл бұрын пайда болған мангадан сәл артта қалды және сол кезде жапон халқының барлық топтары арасында танымал болды.

Бүгінгі таңда аниме - бұл балаларға арналған телехикаяларды (кодомо жанры) біріктіретін бірегей мәдени қабат. Аниме өзінің бастапқы мағынасында және жасөспірімдер шығармалары, әдетте өте байсалды және ересектерге арналған - шонен (ер балаларға арналған аниме), шоджо (аниме) қыздарға арналған) және тіпті толыққанды «ересек» аниме (сеинен мен джосей). Хентай - порнографиялық бағыттағы аниме, яои мен юри - сәйкес жыныстағы адамдар - ерлер немесе әйелдер арасындағы (әдетте романтикалық) қарым-қатынас туралы айтатын аниме бөлек бағытта ерекшеленді.

Анименің шыңы – режиссер Хаяо Миядзакидің жұмысы деп саналады. «Оның рухы алыс» фильмі Берлин кинофестивалінің «Ең жақсы мультфильм» емес, «Үздік фильм» номинациясын жеңіп алған алғашқы және жалғыз анимациялық фильм болды.

Ерекшеліктері

Жапондық анимацияның көбісінің белгілі бір бөлігі ересек аудиторияға арналған. Бұл анименің философиялық және идеологиялық мазмұнына көп көңіл бөлінуінде көрінеді. Аниме шағын, арнайы аудиторияға арналып жасалады. Бөліну критериялары ретінде көрерменнің жасы, жынысы, психологиялық типі болуы мүмкін.

Суреттеу

Анимемен бейтаныс адамдар көбінесе анименің ерекшілігі ретінде ең алдымен кейіпкерлердің рабайсыз үлкен көздерін атайды. Турада, бұл стиль батыстық мультипликация дәстүрлерінің әсерінен туындаған. Және аниме-кейіпкерлер олардан көздерінің үлкендігімен қоса, олардың суреттелуіне егжей-тегжей көңіл бөлінуімен ерекшеленеді. Көздерінің суреттелуі арқылы кейіпкерге сипаттама беруге болады. Жағымды, ықлас, көңілді кейіпкерлер — үлкен, жылтырлаған, өмірге толы көздерге ие. Жағымсыз, жабық кейіпкерлердің көздері сәл тартылған, жартылай жабылған немесе кекілмен жабылған болады. Олардың көздерін жыртқыш құстың немесе жыланың көздеріне ұқсатып салады. Шаштар да кейіпкерді сипаттауға мүкіндік береді. Мәселен, жирен шаштар қызу мінезді, сары шаштар шетелдікті білдіреді (жапондықтардың басым бөлігі қара түсті шаштарға ие).

Музыка мен дыбыс

Киноматографтегідей анимеде көрермендерге эмоцияларды жеткізу үшін дыбыстық және музыкалық мазмұнға көп көңіл бөлінеді. Танымал әртістер мен топтармен әнделетін "ашушы және жабушы өлеңдер" анименің ажырамас бөлігі болып табылады. Анимедегі рольдерді дыбыстайтын актерлерді "сейю" деп атайды. Сейю мамандығы Жапоняда жақсы дамыған. Осыған байланысты аниме-сериалдардағы дыбыстау шетелдік жұмыстарға қарағанда аса ерекшеленеді.

Аниме жанрлары

Мақсатты аудитория бойынша

• Кодомо — балаларға (12 жасқа дейінгі) арналған аниме және манга.
• Сёнен — жасөспірімдерге арналған аниме.
• Сёдзе — жасөспірім қыздарға арналған аниме.
• Сейнен — ер адамдарға (18-ден 25-40 жасқа дейінгі) арналған аниме және манга.
• Джосей — әйел адамдарға арналған аниме.

Антураж бен технологиялар бойынша

• Ме́ха (жап. メカニズム, Mechanism деген ағылшынша сөзден бейімделіп, қысқарылған) — "Қарулы адамтәріздес алып роботтар" бар аниме.

Киноматографпен ұқсас жанрлар

• Киберпанк — компьтерлік технологияларға толы болашақ әлем жайындағы аниме.
• Фэнтези — "Қылыш пен магияға" негізделген әлемді баяндайтын аниме.
• Апокалиптика — ақыр заман туралы әңгімелейтін аниме жанры.
• Постапокалиптика — әлемнің соңы, ақыр заманнан кейінгі өмірді баяндайтын аниме.
• Романтика — романтикалық қарым-қатынастар жайлы аниме.
• Мистика — өзге әлемдер мен тылсым күштер жайлы аниме.
• Slice of life (Күнделікті өмір) — күнделікті өмір жайлы аниме.
• Драма – мәйіті оқиға жайлы аниме.
• Комедия – күлкілі жақтарын көрсету мақсатымен жасалатын аниме.

Басқа да жанрлар

• Исекай — басты кейіпкер не кейіпкерлер параллель әлем арасында, әдетте қазіргі Жапония әлемі мен қиял әлемі арасында қозғалатын аниме түрі.
• Каваий — "өте сүйкімді" деген мағынаны білдіреді.
• Сёдзе-ай — қыздардың арасындағы махаббат туралы аниме.
• Сёнен-ай — жігіттердің арасындағы махаббат туралы аниме.
• Психологиялық триллер — адам жанының күйзелісі туралы аниме. Басты кейіпкерлер қиын өмірлік жағдайларға түсіп, күрделі психологиялық өзгерістерге ұшырайды.
• Сётакон – жасы кішкентай ер балалардың қатысы бар романтика туралы аниме.
• Лоликон – кішкентай қыздардың немесе кәмелетке толмаған қыздардың қатысуымен эротикалық немесе романтикалық көріністер қамтитын манга мен аниме жанры.
• Хентай – жапондық анимацияның жанры (аниме), комикстер (манга), сондай-ақ олардың негізгі элементтері эротикалық немесе порнографиялық(көбінесе цензураланған) көріністерде сәйкес стильдің суреттері.
• Этти – аниме жанры, оның басты ерекшелігі - эротикалық көріністерді көрсету. Хентайдан айырмашылығы, этти жыныстық қатынасты тікелей көрсетпейді, фанаттық қызмет дегеніміз - әр түрлі эротикалық кеңестерді қолдану, мысалы, кейіпкерлерді (әдетте әйелдер, өйткені этидің мақсатты аудиториясы жас жігіттер) екіұшты позаларда көрсету, көрермен төменгі жағын көретін осындай көру бұрыштарын пайдалану кейіпкердің іш киімі (пансухот), көбінесе көбейтілген формада бейнеленетін кеудеге және бөкселерге баса назар аудару, ер адам кейіпкері кездесетін әр түрлі ыңғайсыз жағдайлар (әйелдер ваннасында немесе киім ауыстыру бөлмесінде кездейсоқ пайда болуы, қызға құлап түсуі және т.б.).
• Юри – әйелдер арасындағы гомосексуальдық қатынастарды бейнелейтін манга мен аниме жанры.
• Яой – ер адамдар арасындығы гомосексуальдық қатынастарды бейнелейтін манга мен аниме жанры.

Аниме форматтары

Телесериал

Телесериал (TV) — көптеген бөлімдерден құрылған, теледидар арқылы белгілі бір жүйелікпен көрсетілуге арналған аниме. Әдетте бір бөлімнің ұзындығы 23-25 минут. Жалпы сериалдың ұзындығы бір маусымға тең, 12-13 бөлімнен тұрады, бірақ одан ұзақ сериалдар да бар.

OVA

OVA (Original Video Animation) — Видеокассетілер немесе DVD сияқты, видеотасымалдаушыларға шығаруға арналған аниме. Әдетте OVA екі немесе алты сериадан тұратын қысқа фильм немесе сериал.

Фильм

Фильм — кинотеатррда көрсетілуге арналған аниме.

TV-Special

Special (Қосымша, бонусты серия, спешиал) — кейде ұзын, кейде негізгі сюжетпен байланысты емес сериал, теледидара бөлек бөлім болып көрсетіледі. Әдетте қосымша бөлімдер мерекелік күндерге арналып, немесе телесериал аяқталғаннан кейін көрсетіледі.

ONA

ONA (Original Network Animation) — Интернет арқылы тарату үшін арнайы жасалатын аниме.

Сілтемелер

• AnimeResearch 9 мамырдың 2008 жылы. (ағыл.) — аниме туралы ғылыми мақалар жинағы.
• Online Bibliography of Anime and Manga Research 12 қаңтардың 2016 жылы. (ағыл.)

Түсініктемелер

1. 12-ден 16-18 жасқа дейінгі