Алабама (ағылш. Alabama /æləbæmə/) — штат, Америка Құрама Штаттарының оңтүстік-шығысында орналасқан. Штат солтүстігінде Теннесси штатымен, шығысында Джорджия штатымен, оңтүстігінде Флорида штатымен және Мексика шығанағымен және батысында Миссисиппи штатымен шекараласады. АҚШ штаттарының ішінде Алабама жер көлемі бойынша 30-орынға кіреді және ішкі сулар жолы ұзындығы бойынша екінші орында. Штаттың ауданы 135 765 км². Алабама штаты АҚШ штаттарының халық саны бойынша 23-орын иеленеді — тұрғыны 2011 жылғы жағдаймен 4 802 740 адамға жеткен.
| АҚШ штаты | |||
| Алабама штаты | |||
| |||
| Штат ұраны | лат. Audemus jura nostra defendere | ||
| Штат лақапаты | Yellowhammer State (Сары Балға штаты); Heart of Dixie (Дикси жүрегі/Оңтүстіктің жүрегі); Cotton State (Мақта штаты) | ||
| Монтгомери | |||
| Ең ірі қаласы | Бирмингем | ||
| Тұрғыны | 4 802 740 (2011 жыл) 23-ші орын (АҚШ б-ша) | ||
| - тығыздығы | 35,38 адам/км² | ||
| 30-ші орын | |||
| - барлығы | 135 765 км² | ||
| - су беті | (3,19 %) | ||
| - ендік | 30°13' с. е. бойынша 35°00' с. е., 305 км | ||
| - бойлық | 84°51' б. б. бойынша 88°28' б. б., 531 км | ||
| Теңіз деңгейінен биіктігі | |||
| - максимал биіктігі | 735,5 м | ||
| - орташа биіктігі | 150 м | ||
| - минимал биіктігі | 0 м | ||
| Штат статусын иеленуі | 14 желтоқсан 1819 жылы 22 ретпен | ||
| - штат болмай тұрып | Алабама Территориясы | ||
| Губернаторы | Роберт Бентли | ||
| Заң шығару органы | Алабама Легислатурасы | ||
| - жоғарғы палатасы | Алабама сенаты | ||
| - төменгі палатасы | Алабама өкілдер палатасы | ||
| Уақыт белдеуі | Тынықмұхиттық уақыт: UTC-6/-5 | ||
| Домені | AL, Ala., US-AL | ||
| Ресми сайты: | http://www.alabama.gov/ | ||
| |
Штата астанасы — Монтгомери қаласы (1861-65 жылдардағы АҚШ-тың азаматтық соғысы уақытында Монтгомери 1861 жылы 4 ақпан-нан 29 мамыр аралығында бүлікші штаттардың астанасы болды). Ірі қалалары — Бирмингем, Мобил, Хантсвилль. Штат мәртебесін 1819 жылы алды (22-штат). Ресми лақап аты — «Оңтүстіктің жүрегі».
Географиясы
Алабама жер аумағы 135 765 км². Мехсика шығанағы жағасында орналасқан және штатта Миссисири өзені ағып өтеді. Штаттың солтүстік-шығысында Аппалач тауылары алып жатыр, онда штаттың ең биік нүктесі — Чиха тауы (теңіз деңгейінен 735 м жоғары) орналасқан. Штаттың 67 %-ке жуық территориясын орман алып жатыр. Штат территориясында АҚШ-тың тағы бір әдемі өзен — Кахаба өзені ағып өтеді.
Климаты
Климат Алабама климаты мұхиттық суптропиктік, орташа жылдық температурасы районның үлкен бөлігінде 18 °С-қа жуық. Қысы әжептәуір жұмсақ, қаңтар айының орташа температурасы Мобилде 4 °С-тан Монтгомериде 0 °С-қа дейін өзгереді. Жазы өте ыстық, жаздың орташа температурасы жекелеген өңірлерде 32 °С-қа дейін көтеріледі. Алабамада қар сирек жауады, тек қана солтүстіктегі Монтгомериде қыста бірнеше рет жауады. Штаттың барлық территориясыда жауын-шашын мол түседі. Жауын-шашын ның жылдық деңгейі 1400 мм шамасында. Алабама Мехсика шығанағының тропикалық циклон және дауыл зонасы әсерінде орналасқан. Канзаспен бірдей елдің басқа штаттарындағы ең күшті F5 санатты торнадо Алабамада байқалады.
Демографиясы
АҚШ халық санағы бюросының дерегі бойынша 2011 жылдың 1 маусымында Алабама халқы 4 802 740 адам; 2010 жылғы санақпен салыстырғанда 0,48 %-ке өскен. 2010 жылғы мәлімет бойынша штаттың халқының 18 жасқа дейінгі үлесі 25,3 %; 65 жастан жоғарғылар үлесі — 13 %. Әйелдер үлесі — 51,7 %; еркектер — 48,3 %.
2010 жылғы санақ бойынша штаттың нәсілдік үлесі келесідей: ақ нәсіл (68,5 %), афроамерикандықтар (26,2 %), байырғы америкалықтар — үндістер (0,6 %), азиялықтар (1,1 %), гавайлықтар және мұхиттық аралдардың байырғы халықтары (0,1 %), басқа нәсілдер (2 %), екі және одан көп нәсілділер немесе аралас нәсілдер — мулаттар, метистер (1,5 %). Ақ нәсілді халықтар негізгі рөлде ағылшын, ирланд және неміс тектілер. 2000 жылдағы санақ бойынша Алабама халқының 96,7 %-і ағылшын тілінде сөйлейді, 2,2 % — испанша; 0,4 % — немісше; 0,3 % — французша (француз креольшасын қоса алқанда) және 0,1 %-ке жуығы — қытайша сөйлейді. 108,000 адам штат аумағынан шетте туғандар (штат халқының 2.4%-і), олардың жуық шамамен 22.2%-і заңсыз иммигранттар (24,000).
Спорты
Командалары
| Клуб | Қала | Спорт | Лига | Спорт сарайы |
|---|---|---|---|---|
| Алабама Хаммерс ағылш. Alabama Hammers | Хунтсвиль | америка футболы | Southern Indoor Football League | Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center |
| Бирмингем Баронс ағылш. Birmingham Barons | Хоовер | Бейсбол | Southern League | Регионс Парк ағылш. Regions Park |
| Бирмингем Саберс ағылш. Birmingham Sabers | Бирмингем | Баскетбол | Континентал Баскетбол Лигасы ағылш. Continental Basketball League | Алтамонт мектебі ағылш. Altamont School |
| Диксие Дерби Гирлс ағылш. Dixie Derby Girls | Хунтсвиль | ағылш. Roller derby | Women's Flat Track Derby Association | Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center |
| Хунтсвиль Хавос ағылш. Huntsville Havoc | Хунтсвиль | Хоккей | Солтүстік Кәсіби Хоккей Лигасы ағылш. Southern Professional Hockey League | Вон Браун Центер ағылш. Von Braun Center |
| Хунтсвиль Старс ағылш. Huntsville Stars | Хунтсвиль | Бейсбол | Southern League | Жое. У. Давис Статионы ағылш. Joe W. Davis Stadium |
| Мобиль БейБеарс ағылш. Mobile BayBears | Мобиль | Бейсбол | Southern League | Ханк Аарон Стадионы ағылш. Hank Aaron Stadium |
| Мобиль Бей Хурриканес ағылш. Mobile Bay Hurricanes | Мобиль | Баскетбол | Америка Баскетбол Ассоцациясы | Давидсон Жоғарғы мектебі ағылш. Davidson High School |
| Монтгомери Бискуитс ағылш. Montgomery Biscuits | Монтгомери | Бейсбол | Southern League | Монтгомери Римеруалк Стадионы ағылш. Montgomery Riverwalk Stadium |
| Рокет Сити Юнайтед ағылш. Rocket City United | Мадисон | Футбол | National Premier Soccer League | Мадисон Сити Скулс Стадионы ағылш. Madison City Schools Stadium |
| Теннессии Валлей Тайгерс ағылш. Tennessee Valley Tigers | Хунтсвиль | Америка футболы | Independent Women's Football League | Милтон Фрейнк Стадионы ағылш. Milton Frank Stadium |
| Трейгис Сити Роллерс ағылш. Tragic City Rollers | Бирмингем | Roller derby | Women's Flat Track Derby Association | Замора Шрин Темпл ағылш. Zamora Shrine Temple |
Дереккөздер
- Annual Estimates of the Resident Population for the United States, Regions, States, and Puerto Rico: сәуір 1, 2010 to шілде 1, 2011 (CSV). 2011 Population Estimates. АҚШ халық санағы бюросы, Population Division (желтоқсан 2011). Басты дереккөзінен мұрағатталған 3 ақпан 2012. Тексерілді, желтоқсан 21, 2011.
Сыртқы сілтемелер
- Alabama.gov – Official State Government Website
- Алабама — толығырақ ақпарат
- Алабама фотолары 11 қаңтардың 2012 жылы.
- Alabama State Guide, from the Library of Congress
- Alabama Association of Regional Councils
- Energy Data & Statistics for Alabama- From the U.S. Department of Energy 9 қаңтардың 2011 жылы.
- TourAlabama.org – Alabama Department of Tourism and Travel
- All About Alabama 6 қыркүйектің 2017 жылы., at the Alabama Department of Archives and History
- AlabamaMosaic, a digital repository of materials on Alabama's history, culture, places, and people
- Code of Alabama 1975 – at the Alabama Legislature site
- Alabama DMOZ каталогында
- USGS real-time, geographic, and other scientific resources of Alabama 6 қаңтардың 2007 жылы.
- Alabama QuickFacts 10 қыркүйектің 2012 жылы. from the U.S. Census Bureau
- Alabama State Fact Sheet 26 маусымның 2012 жылы. from the U.S. Department of Agriculture