Шикізат —
- бұрын еңбек әрекетіне түскен және одан әрі өнделуге тиіс еңбек заттары (мысалы, қазылған кеніш, қырқылған жүн); әдетте, шикізат қайсыбір өнеркәсіп саласына: жеңіл, тамақ, т.б. арналған деп ұғынылады;
- табиғи ресурстардың, негізінен, пайдалы қазбалардың өндірісте пайдаланылатын бөлігі. Бұлайша ұғынуда шикізат — табиғи ресурстардың ендігі пайдаланылатын немесе технологиялық тұрғыдан өндіріске тартылуы мүмкін бөлігі.
Бірнеше түрлері сараланады:
- борлық шикізат (бор алу үшін қолданылады, каолиндік шикізат (керамика мен отқа төзімді материалдар алуда, сондай-ақ, бірқатар технологиялық процестерде қолданылады), цемент шикізаты және т.б.
Шикізатты комплексті пайдалану
Шикізатты комплексті пайдалану - минералдық шикізат құрамындағы барлық пайдалы компоненттерді және өндіріс қалдықтарыны технологиялық жағынан мүмкін болатындай етіп, экономикалық жағынан ұтымды әдістермен пайдаға асыру. Минералдық шикізаттар құрамы жөнінен негізінен бірнеше пайдалы компоненттерден тұрады, сондықтан оларды комлексті пайдаланудың мәні зор. Мысалы, темір рудаларында титан, ваннадий, кобальт, күкірт, күміс, көмір кендерінде, колдедан күкірт, германит т.б жасауға болады. Минералдық шикізаттардың ішіндегі құрамы жағынан ең көп компонетті - түсті метал рудалары. Түсті металлургияда ең негізгі он бәр металлдан, алюминий, мыс, никель, қорғасын, мырыш, вольфрам, молибден, сынап, қалайы, сурьма, басқа ілеспе түрде алпыс түрлі компонент, оның ішінде асыл және сирек кездесетін металлдар, платиноидтар және сирек кездесетін элементтер алынады.
Республикамыз шикізатты комплексті өндіру саласында жетекші орынды иеленеді. Түсті металлургия саласынан, әсіресе Өскемен және Балқаш кен орындары жоғары көрсеткішке жетті және жетеді.
Дереккөздер
- Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау / Жалпы редакциясын басқарған А.Қ.Құсайынов. – Алматы: «Мектеп» баспасы» ЖАҚ, 2002 жыл. – 456 бет. ISBN 5-7667-8284-5
- Қазақ ССР қысқаша энциклопедиялық-2 том-Қазақ Совет энциклопедиясының бас редакциясы-Алматы,1987-