Лингва франка (итал. lingua franca — франк тілі) — белгілі бір қызмет аясында этносаралық қатынас құралы ретінде қолданылатын тіл.
Терминнің пайда болуы Өңдеу
Тарихта лингва франка термині алғаш рет кезінде жерорта аймағында пайдаланылған аралас тілді айқындау үшін қолданылған болатын. Бұл атау арабтың lisan al-ifrang терминінің италияндық аудармасы болып табылады, араб тіліндегі атауы өз кезегінде сонау крест жорықтары кезеңінен қалған. Ол кезде арабтар барлық батыс еуропалықтарды франктар деп атаған; роман тілдерін де олар франк тілдері деп атаған.
Тарихы Өңдеу
Алғашқы аймақтық деңгейден жоғары тіл ретінде койне болған болатын. Ол Ескендір Зұлқарнайын әскеріндегі орталық диалект ретінде қолданылды. Койне сондай-ақ қазіргі кезде тек қана этносаралық сауда мен тұрмыстық қатнынаста ғана емес, өзге де сфераларда қолданылатын (кезінде койне діни тіл болғаны сияқты) лингва франка тілін сипаттайтын жалпы атау болып кетті.
Мысалдар Өңдеу
Посткеңестік кеңістікте лингва франка қызметін орыс тілі атқарады. Африкада лингва франка ретінде суахили, хауса және бамана, ал Оңтүстік Америкада — кечуа тілдерін атап өтуге болады.
Көбінесе лингва франка міндетін пиджиндер атқара алады, алайда оны қолданатын этникалық топтардың ешқайсысының ана тілі болып табылмайтын толыққанды тіл де қолданыла алады (мысалы, ағылшын тілі көптеген Британ достастығы елдерінде лингва франка тілі).
Бұдан бөлек, ағылшын тілі қазірдің өзінде еуропалық бизнес, ғылым және авиацияда лингва франка болып табылады. Ол сондай-ақ Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін еуро-атлантика интеграциясы себебінен және АҚШ-тың аймақтағы және әлемдегі ықпалының күшеюі себепті француз тілін дипломатия тілі ретінде ығыстырған болатын.
Тағы қараңыз Өңдеу
Әдебиет Өңдеу
- Вайнрайх У. Языковые контакты: Состояние и проблемы исследования / Uriel Weinreich / Уриель Вайнрайх; Ағылш. аудару и комментарии Ю. А. Жлуктенко; вступит. ст. В. Н. Ярцевой. — Киев: Вища школа, 1979. — 264 с.
- Heine B. Status and Use of African Lingua Francas. — 1970. ISBN 3-8039-0033-6
- Kahane H.R. The Lingua Franca in the Levant. — 1958.
- Hall R. A. Jr. Pidgin and Creole Languages. — Cornell University Press, 1966. ISBN 0-8014-0173-9
- Melatti J.C. Índios do Brasil. — São Paulo: Hucitec Press, 1983.
Сілтемелер Өңдеу
Дереккөздер Өңдеу
- ↑ Виноградов В. А. Лингва франка // Лингвистический энциклопедический словарь. — М.: Советская энциклопедия, 1990. — С. 267.
- Лингва франка. Энциклопедия "Кругосвет" http://www.krugosvet.ru/enc/gumanitarnye_nauki/lingvistika/LINGVA_FRANKA.html?page=0,0