www.wikidata.kk-kz.nina.az

Газ 1 фр gas гр chaos бей берекет заттың атомдары мен молекулалары бір бірімен әлсіз байланысқандықтан кез келген бағытт

Газ

Газ(фр. gas, гр. chaos – бей-берекет) — заттың атомдары мен молекулалары бір-бірімен әлсіз байланысқандықтан, кез келген бағытта еркін қозғалатын және өзіне берілген көлемге толық жайылып орналасатын агрегаттық күйі. «Газ» атауын ғылыми қолданысқа 17 ғасырдың басында голланд ғалымы Ян Баптист ван Гельмонт енгізген. Газ молекулаларының соқтығысу уақыты олардың еркін жолға кететін уақытынан әлдеқайда аз болады. Химиялық элементтердің өте кіші бөлшекке бөлініп, бейтарап ұшуы. Негізгі тұрмыстағы газдар пропан, бутан, неон және тағыда басқа Газ қатты дене мен сұйықтық тәрізді еркін бет түзбейді және ол берілген көлемді толық толтырып тұрады. Газ тәрізді күй – заттардың (жұлдызаралық заттар, тұмандықтар, жұлдыздар, планеталардың атмосферасы, тағыда басқа) ғаламдағы ең көп таралған күйі. Химиялық қасиеттері бойынша газдар және олардың қоспалары (активтілігі аз инертті газдар мен қопарылғыш газдар қоспасына дейін) сан алуан болып келеді. Газға атомдар мен молекулалардан тұратын жүйе ғана емес, кейде басқа бөлшектерден – фотондардан, электрондардан, броундық бөлшектерден, сондай-ақ плазмадан тұратын жүйелер де жатқызылады.

Газ күйінің бөлшектері (атомдар, молекулалар, және иондар) электр өрісі жоқ кездегі еркін қозғалысы.

Нақты (реал) газдар. Газдың тығыздығы артқан сайын оның қасиеттері идеал газ күйінен ауытқи бастайды. Бұл жағдайда соқтығысулардың рөлі артып, молекулалардың мөлшерлері мен олардың өзара әсерлерін ескермеуге болмай қалады. Мұндай газды нақты (реал) газ деп атайды.

Химиялық заттардың кейбіреулері газ күйінде болады, мысалы, Н2, O2, N2, Сl2, т.б. Бұлардан басқа күрделі заттар да газ күйінде бола алады: СO2, SO2, СН4, HCl, H2S, т.б. Газ күйіндегі заттар газ заңдарына бағынатыны белгілі, оларды сендер физика курсынан білесіңдер.

Газдардың күйін сипаттайтын шамалар: қысым, көлем, температура. Газдарды сипаттағанда көбінесе қысым мен температураны тұрақты етіп алып, көлемнің өзгерістерін қарастырамыз, көлемнің өзгерісі газдар үшін деңгейлес болады, себебі олардың молекулааралық қашықтықтары шамамен бірдей.

Физика курсынан тығыздық дегеніміз газдың көлем бірлігінің массасы екендігін білесіңдер:

Біз осыған дейін қарастырған газдардың тығыздықтары бойынша олардың 1 молінің алатын көлемін есептейік:

Газ H2 O2 N2 O3 CO2
, г/л 0,089 1,43 1,25 2,143 1,946
M, г/моль 2 32 28 48 44
m , г 2 32 28 48 44
N , молекула 6,02•1023 6,02•1023 6,02•1023 6,02•1023 6,02•1023

Енді осы газдардың 1 молінің көлемдерін тапсақ:

Осы есептеулерден көрініп тұрғандай 1 моль газдың көлемі шамамен бірдей екен, оның сандық мәні 22,4 л. Мольдік көлем (Vm) t0С = 00С, р = 1 атм = 101,3 кПа жағдайында анықталған, бұл қалыпты жағдай (қ.ж.) деп аталады (14-сурет).

=> ; ендеше

Бірдей жағдайда алынған газдардың тең көлемдерінде молекула сандары бірдей болады. Бұл - Авогадро заңы. Ол 1811 жылы ашылған.
Химияда тығыздықтан басқа салыстырмалы тығыздық деген түсінік те пайдаланылады.

Бірдей жағдайда тең көлемде алынған ғаздардың массаларының қатынасын салыстырмалы тығыздық деп атайды.

Бір газдың екінші газбен салыстырғандағы тығыздығы олардың молярлық массаларының қатынасындай болады. Салыстырмалы тығыздық сутегі мен ауа бойынша беріледі.

М(Н2) = 2 г/моль;
М(ауа) = 29 г/моль
М{х) = 2D(H2); М(х) = 29D(aya), мұндағы х - белгісіз газдың мольдік массасы.

Қалыпты жағдайдағы газдың тығыздығы мына формуламен анықталады:

Дереккөздер

  1. Балалар энциклопедиясы, III-том
  2. Химия: Жалпы білім беретін мектептің сыныбына арналған оқулық. Усманова М.Б., Сақариянова Қ.Н. –Алматы: Атамұра, 2009. - 216 бет. ISBN9965-34-887
уикипедия, wiki, кітап, кітаптар, кітапхана, мақала, оқу, жүктеу, тегін, тегін жүктеу, mp3, видео, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, сурет, музыка, ән, фильм, кітап, ойын, ойындар.
Жарияланған күні:
Gaz 1 fr gas gr chaos bej bereket zattyn atomdary men molekulalary bir birimen әlsiz bajlanyskandyktan kez kelgen bagytta erkin kozgalatyn zhәne ozine berilgen kolemge tolyk zhajylyp ornalasatyn agregattyk kүji Gaz atauyn gylymi koldanyska 17 gasyrdyn basynda golland galymy Yan Baptist van Gelmont engizgen Gaz molekulalarynyn soktygysu uakyty olardyn erkin zholga ketetin uakytynan әldekajda az bolady Himiyalyk elementterdin ote kishi bolshekke bolinip bejtarap ushuy Negizgi turmystagy gazdar propan butan neon zhәne tagyda baska Gaz katty dene men sujyktyk tәrizdi erkin bet tүzbejdi zhәne ol berilgen kolemdi tolyk toltyryp turady Gaz tәrizdi kүj zattardyn zhuldyzaralyk zattar tumandyktar zhuldyzdar planetalardyn atmosferasy tagyda baska galamdagy en kop taralgan kүji Himiyalyk kasietteri bojynsha gazdar zhәne olardyn kospalary aktivtiligi az inertti gazdar men koparylgysh gazdar kospasyna dejin san aluan bolyp keledi Gazga atomdar men molekulalardan turatyn zhүje gana emes kejde baska bolshekterden fotondardan elektrondardan broundyk bolshekterden sondaj ak plazmadan turatyn zhүjeler de zhatkyzylady Gaz kүjinin bolshekteri atomdar molekulalar zhәne iondar elektr orisi zhok kezdegi erkin kozgalysy Nakty real gazdar Gazdyn tygyzdygy artkan sajyn onyn kasietteri ideal gaz kүjinen auytki bastajdy Bul zhagdajda soktygysulardyn roli artyp molekulalardyn molsherleri men olardyn ozara әserlerin eskermeuge bolmaj kalady Mundaj gazdy nakty real gaz dep atajdy Himiyalyk zattardyn kejbireuleri gaz kүjinde bolady mysaly N2 O2 N2 Sl2 t b Bulardan baska kүrdeli zattar da gaz kүjinde bola alady SO2 SO2 SN4 HCl H2S t b Gaz kүjindegi zattar gaz zandaryna bagynatyny belgili olardy sender fizika kursynan bilesinder Gazdardyn kүjin sipattajtyn shamalar kysym kolem temperatura Gazdardy sipattaganda kobinese kysym men temperaturany turakty etip alyp kolemnin ozgeristerin karastyramyz kolemnin ozgerisi gazdar үshin dengejles bolady sebebi olardyn molekulaaralyk kashyktyktary shamamen birdej Fizika kursynan tygyzdyk degenimiz gazdyn kolem birliginin massasy ekendigin bilesinder r m V displaystyle rho frac m V g l budan n m M displaystyle nu frac m M Biz osygan dejin karastyrgan gazdardyn tygyzdyktary bojynsha olardyn 1 molinin alatyn kolemin eseptejik Gaz H2 O2 N2 O3 CO2r rho g l 0 089 1 43 1 25 2 143 1 946M g mol 2 32 28 48 44m g 2 32 28 48 44N molekula 6 02 1023 6 02 1023 6 02 1023 6 02 1023 6 02 1023Endi osy gazdardyn 1 molinin kolemderin tapsak V H 2 2 0 089 22 47 displaystyle V H 2 frac 2 0 089 22 47 l V O 2 32 1 43 22 37 displaystyle V O 2 frac 32 1 43 22 37 l V N 2 28 1 25 22 4 displaystyle V N 2 frac 28 1 25 22 4 l V O 3 48 2 143 22 39 displaystyle V O 3 frac 48 2 143 22 39 l V C O 2 44 1 964 22 4 displaystyle V CO 2 frac 44 1 964 22 4 l V m 22 4 displaystyle V m 22 4 l mol Osy esepteulerden korinip turgandaj 1 mol gazdyn kolemi shamamen birdej eken onyn sandyk mәni 22 4 l Moldik kolem Vm t0S 00S r 1 atm 101 3 kPa zhagdajynda anyktalgan bul kalypty zhagdaj k zh dep atalady 14 suret V m V n displaystyle V m frac V nu gt n V V m displaystyle nu frac V V m endeshe n m M N N A V V m displaystyle nu frac m M frac N N A frac V V m Birdej zhagdajda alyngan gazdardyn ten kolemderinde molekula sandary birdej bolady Bul Avogadro zany Ol 1811 zhyly ashylgan Himiyada tygyzdyktan baska salystyrmaly tygyzdyk degen tүsinik te pajdalanylady Birdej zhagdajda ten kolemde alyngan gazdardyn massalarynyn katynasyn salystyrmaly tygyzdyk dep atajdy D m 1 m 2 M 1 M 2 displaystyle D frac m 1 m 2 frac M 1 M 2 Bir gazdyn ekinshi gazben salystyrgandagy tygyzdygy olardyn molyarlyk massalarynyn katynasyndaj bolady Salystyrmaly tygyzdyk sutegi men aua bojynsha beriledi SondaD H 2 M x M H 2 displaystyle D H 2 frac M x M H 2 D a y a M x a y a displaystyle D aya frac M x aya dd M N2 2 g mol M aua 29 g mol M h 2D H2 M h 29D aya mundagy h belgisiz gazdyn moldik massasy Қalypty zhagdajdagy gazdyn tygyzdygy myna formulamen anyktalady r M V m displaystyle rho frac M V m g l 2 Derekkozder Өndeu Balalar enciklopediyasy III tom Himiya Zhalpy bilim beretin mekteptin synybyna arnalgan okulyk Usmanova M B Sakariyanova Қ N Almaty Atamura 2009 216 bet ISBN9965 34 887Bul makalany Uikipediya sapa talaptaryna lajykty boluy үshin uikilendiru kazhet https kk wikipedia org w index php title Gaz amp oldid 2988897 betinen alyngan