Вирусология (лат. vіrus – у және грек. logos – ілім), вирология, инфрамикробиология – вирустар туралы ғылым. Жалпы, В. вирустардың табиғатын, олардың құрылысын, көбеюін, биохимиясын, генетикасын зерттейді. Мед., ветеринарлық, а. ш. В-сы патогенді вирустарды, олардың инфекциялық қасиеттерін зерттейді, олар тудыратын аурулардан сақтану шараларын, диагностикасын және емдеу жұмыстарын қарастырады. В. вирустардың тұқым қуалаушылық қасиеттерін зерттейтін ғылым – молекулалық генетикамен тығыз байланысты. В-лық зерттеулер Қазақстанда Қазақ эпидемиол., микробиол. және гигиена ғылыми-зертттеу институтында (қазіргі Гигиена және эпидемиол. ғылыми-зертттеу орталығы) вирус-риккетсия лабораториясы (1954ж.) және Қазақстан Ғылыми Академиясының Микробиология және вирусология институтында жалпы вирусология лабораториясы (1956ж.) ашылғаннан кейін басталды. Кейін В. саласындағы зерттеулер көлемі жағынан едәуір ұлғайтылды: аталған 2 институттың құрамында 7 арнайы лаборатория жұмыс жасайды. Тұмау штаммдары бөліп алынып, жеке-жеке зерттелді, олардың антигендік құрылымы картаға түсірілді, тұмауға эпидемиол. және экол. тұрғыдан сипаттама беріліп, вакцина егу арқылы сақтану әдістері табылды (Х.Жұматов, Г.Г.Михайлов, А.Ысмағұлов, Е.Шұратов, М.Саятов). Тұмау вирусының молек. биологиясы, генетикасы жайлы жаңа мағлұматтар алынды (Жұматов, Е.Исаева, Н.Ахматуллина, З.Шуақова, В.Э.Березин, Қ.Мұстафин, К.Жұматов). Полиомиелит эпидемиологиясы, осы аурудан вакцина егу арқылы сақтану мәселелері егжей-тегжейлі зерттелді (Жұматов, С.Ақбердин, К.А.Костина, т.б.). Жүкті әйелдерді жұқпалы ауруға шалдықтыратын энтеровирустар мен ротавирустардың рөлі анықталды (Р.Әспетов, С.Ержанов, Н.Н.Соколова, Ж.Күмісбаева). Ротавирусты анықтайтын диагностикум жасалды (У.Әбенова, т.б.) Құтыруға қарсы егілетін сарысу (сыворотка) алу тәсілі табылды (Б.Сансызбаев). А және Б гепатиттерінің эпидемиологиясы зерттеліп, оларды анықтау, өзара ажырату әдістері жетілдірілді (Жұматов, Ж.Темірбеков, т.б.). С, Д, Е және G гепатиттерінің таралу жолдары зерттеліп (Шұратов), олардың клиник. ерекшеліктері анықталды (Р.Ідірісова, К.Құрманова). СПИД (жүре пайда болатын иммундық тапшылық синдромы) ауруының таралу жолдары, диагноз қою тәсілдері және оның алдын алу шаралары зерттелді (Шұратов, М.Сапарбеков, т.б.). Кене арқылы жұғатын энцефалит, қырым қанталау қызбасының, т.б. арбовирустық аурулардың табиғи ошақтары табылып, эпидемиол. ерекшеліктері сипатталды; арбовирустардың ғылымға беймәлім жаңа 3 түрі ашылып, олар тудыратын ауруларды анықтау әдістері табылды (Жұматов, Темірбеков, С.Кәрімов, Т.В.Кирющенко, т.б.). Қызылша эпидемиологиясы, қызылшаға қарсы жаппай егу, оның тиімділігін арттыру жөнінде бағалы ұсыныстар жасалды (Н.Жайықбаев). Кейбір вирустық ауруларға тән клетка тізбектерін (линияларын) және органдардың тіндік эксплантаттарын алу әдістері табылды (М.Байжомартов, Н.Соколова, Ж.Қарағұлова). Жеке вирустардың иммунол. кейпі, биохим., физика-химикалық қасиеттері анықталып, адам (Шұратов), жануарлар мен құстар (Шұратов, М.Бисенова, Р.Бейсенбаева) денесінде вирустық ауруларға қарсы тұратын ингибиторлар мен антиденелер (қармауыш денелер) түзілуіндегі заңдылықтар зерттеліп, түзілу барысында олардың комплементтік байланыста болатыны дәлелденді (Бисенова, т.б.). Иммундық интерферонның қалай түзілетіні анықталып, оның индукторы ұсынылды (Әспетов, Шұратов), вирустық ауруларды иммундық жолмен анықтау, олардан сақтану, оларды емдеу әдістері жетілдірілді (Шұратов, Жұматов, Н.Л.Чертенко). Республикада В-лық зерттеулерді ҚР Денсаулық сақтау министрлігі жанындағы проблемалық комиссия мен Қазақстан эпидемиологтар, микробиологтар мен паразитологтар ассоциациясы үйлестіріп отырады.
Дереккөздер Өңдеу
- Қазақ Энциклопедиясы
| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. |
| Бұл — мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл ескертуді дәлдеп ауыстыру қажет. |