| Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына сәйкес болу үшін жетілдіру қажет. Осы мақаланы әрі қарай дамытуға көмектесіңіз. |
Америкалықтар — Америка халқын білдіретін ұжымдық термин, Америка Құрама Штаттарының жалпы халқы. 2009 жылы АҚШ халқы 307,9 миллион адамды құрады, бірақ 40 миллионға жуығы иммигранттар (заңсыз мигранттар туралы деректер қосылмаған). Американдықтар сондай-ақ Еуропада, Канадада, Мексикада және Ресейде тұрады.
Тілі Өңдеу
Ағылшын тілінің америкалық нұсқасы, солтүстік, оңтүстік, батыс диалектілері мен говорлары бар. Жазуы латын графикасына негізделген.
Діні Өңдеу
Протестанттар мен католиктер.
Тарихы Өңдеу
16 ғасырда Еуропа отаршылары Солтүстік Америкаға жаппай қоныс аудара отырып, тұрғылықты халқы - үндістерді өз мекендерінен ығыстырды. Олардың орнына апарылған африкалықтар жаңа тіл мен мәдениетті қабылдап, афро-америкалық этно-нәсілдік қауымға айналды. Алғашында Солтүстік Америкада ағылшын отарларының көп болуы америкалық этникалық қоғамда ағылшын тілі мен мәдениетінің ролін арттырса, кейін Еуропадан барған басқа халықтардың - немістердің, голландықтардың, француздардың мәдени әсері мол болды.
Америкалықтар халық ретінде 1775-83 жылдардағы тәуелсіздік соғысынан кейін қалыптаса бастады. 19 ғасырдың басында ел үш экономикалық-географиялық және мәдени аймаққа: сауда-өнеркәсіптік, фермерлік Солтүстікке, құл иеленуші Оңтүстікке, қоныс аударушы Батысқа жіктелді. 1- ғасырдың ортасында АҚШ-қа Еуропадан қоныс аударушылар тасқыны үдей түсті.
1846-48 ж. Мексика соғысында тартып алынған жерлердегі мексикалықтар (испан-үндіс метистері, испандықтардың ұрпақтары) Америка халқының құрамына енді. 1861-68 ж. Америкадағы азамат соғысы Америкалықтардың ұлт болып қалыптасуына, мемлекеттің нығаюына, құлдардың азат етілуіне жол ашты. Этникалық тұрақтану мен этностар тоғысы АҚШ-ты көп ұлтты мемлекет болудан сақтап, Америка халқын ұлтына, дініне, нәсіліне қарамайтын біртұтас қауымға айналдырды. 1965 ж. АҚШ-та қабылданған жаңа көші-қон заңы нәсілдік шектеуді жойды, оқыған мамандардың келуіне кең жол ашты, филиппиндіктердің, қытайлардың, корейлердің т.б. қоныс аударуы күрт өсті.
Кәсібі Өңдеу
Америкалықтардың басым көпшілігі қалалар мен қала маңдарында тұрып, өнеркәсіппен және қызмет көрсету салаларымен шұғылданады.
Мәдениеті Өңдеу
Америкалықтардың этникалық тарихының ерекшеліктерінде халықтық және кәсіби мәдениет тоғысқан. Ұлттық мерекелер, әсіресе, 4-шілдеде Тәуелсіздік күні кеңінен аталып өтіледі. Ризашылық күні, аналар күні т.б. мерекелер бар. Америкалықтардың фольклорында үндістік және африкалық тектер кіріккен. Бұл музыкасына да тән (селолық музыка, діни әнұрандар мен блюздері). Америкалықтардың құрамына кіретін көптеген ұлттық топтар өздері шыққан елдер мәдениетінің кейбір элементтерін сақтап қалған.
Қазақстандағы Америкалықтар Өңдеу
Америкалықтар Қазақстанға негізінен өткен ғасырдың 90-жылдарынан бастап, нарықтық қарым-қатынастарға байланысты көші-қон үрдістеріне орай қоныстанған. Қазақстандағы америкалықтар саны:
- 1970 жылы - 9 адам;
- 1979 жылы - 0 адам;
- 1989 жылы - 8 адам;
- 1999 жылы - 98 адам;
- 2009 жылы - 411 адам
Халықтардың толық тізімі Өңдеу
Солтүстік Америка Өңдеу
- Америкалықтар, соның ішінде Афроамерикалықтар
- Бермудалықтар
- Канадалықтар, соның ішінде: Англоканадалықтар және Франкоканадалықтар
- Мексикалықтар
Орталық Америка Өңдеу
- Белиздіктер (Белиз)
- Гватемалалықтар
- Гондурастықтар
- Костарикалықтар
- Никарагуалықтар
- Панамалықтар
- Сальвадорлықтар
Кариб ауданы Өңдеу
- Антильдіктер (Нидерланд Антиль аралдары)
- Ангильялықтар (Ангилья)
- Антигуалықтар (Антигуа және Барбуда)
- Багамдықтар (Багам аралдары)
- Барбадостықтар (Барбадос)
- Виргиндіктер (Виргин аралдары)
- Гаитилықтар
- Гваделупалықтар (Гваделупа)
- Гренадалықтар (Гренада)
- Доминикалықтар
- Доминиктіктер
- Каймандықтар (Кайман аралдары)
- Кубалықтар
- Мартиникалықтар (Мартиника)
- Монтсерраттықтар (Монтсеррат)
- Пуэрторикалықтар
- Райсальдықтар (Райсальдық креоль тілі. Сан-Андрес-и-Провиденсия)
- Сентвинсенттіктер (Сент-Винсент және Гренадиндер)
- Сенткитстіктер (Сент-Китс және Невис)
- Сентлюсиліктер (Сент-Люсия)
- Теркстіктер (Теркс және Кайкос)
- Тринидадтықтар (Тринидад және Тобаго)
- Ямайкалықтар
Оңтүстік Америка Өңдеу
- Аргентинадықтар
- Боливиялықтар
- Бразилиялықтар
- Венесуэлалықтар
- Гайандықтар
- Гвиандықтар (Француз Гвианасы)
- Колумбиялықтар
- Парагвайлықтар
- Перуліктер
- Суринамдықтар
- Уругвайлықтар
- Фолклендтіктер (Фолклендтер)
- Чилиліктер
- Экуадорлықтар
Үндістер Өңдеу
Тағы қараңыз Өңдеу
- Ақ америкалықтар
- Неміс америкалықтар
- Латынамерикалықтар
- Қазақстан халқы. Энциклопедия. /Бас.ред. Ж.Н.Тойбаева./Құраст.Ғ.Жандыбаев., Г.Егеубаева.- Алматы: «Қазақ энциклопедиясы», 2016. 98-бет ISBN 978-601-7472-88-7