Автобус (француздың autos – өзі және латынша (omnі)bus, яғни баршаға арналған деген сөзінен шыққан) — жүргізушімен қоса есептегенде 9 және одан да көп адамды алып жүруге арналған, қорабы вагон түріндегі автомобиль. Алғашқы автобус 20 ғасырдың басында пайда болды.
Автобус қалалық, қала маңы, қалааралық, жергілікті, т.б. болып бөлінеді. Автобус сыйымдылығы мен ауқымына (негізінен ұзындығына) қарап: ең кіші (5 м), кіші (7,5 м), орта (8,5 м және 9,5 м), үлкен (11 м), өте үлкен (12 м) және жалғастырылмалы (16,5 м) автобус болып ажыратылады. Ұзындығы 7,5 м қалалық автобусқа 35 – 40, ал ұзындығы 12 м автобусқа 110 – 120 адам, сондай-ақ жалғастырылмалы автобусқа 160 адам сияды. Ең жоғары жылдамдық қалалық автобус үшін сағатына 70 км, қала маңы және жергілікті автобус үшін сағатына 80 км, қалааралық автобус үшін сағатына 100 км болып белгіленген. Кейбір елдерде 1,5 және 2 қабатты автобустар пайдаланылады. Автобус – негізгі қала көлігі. Мысалы, ұзындығы 1500 км-ден асатын Алматы қаласы көшелерінде күн сайын 120 маршрут бойынша 800-ден аса автобус қатынайды.
Түрлері
Үлкен класты автобус - ұзындығы 10,5 метрден 12 метрге дейінгі автобус.
Қалалық автобус - қала ішінде және қала маңындағы бағытта жүретін, жолаушылардың түрегеп тұруына арнайы кең орны бар және олардың еркін кіріп шығуына қолайлы, кем дегенде екі есігі бар автобус.
Ұзақ жүріс автобусы - алыс қашықтыққа жолаушылар тасымалдауға арналған, арнайы киім ілетін, сусын ішетін орны және жабдықталған әжетханасы бар, ал кейбір жағдайларда өзінде немесе тіркеме арбасында жатын орынмен жабдықталған автобус.
Кіші класты автобус - ұзындығы 6 метрден 7,5 метрге дейінгі автобус.
Бағыттық, маршруттық автобус - белгіленген бағытпен жүретін, жүретін бағытының нөмірі, негізгі және соңғы тоқтайтын аялдамалары туралы мағлұматы сыртына көрнекті қылып жазылған автобус.
Қалааралық автобус - қалааралық бағытта жолаушылар тасымалдауға арналған, көбінесе жұмсақ отырғыштармен жабдықталған, жүк салатын орны бар максимальді жүріс жылдамдығы сағатына 100 шақырымнан кем емес автобус.
Ауыларалық автобус - ауыл арасында жолаушылар тасымалдауға арналған, әдетте сыйымдылығы шағын бір ғана жетекші белдігі бар автобус.
Класы өте үлкен автобус - ұзындығы 16,5метрден 24 метрге дейін, әдетте екі бөліктен жалғастырып құрастырып жасалған автобус.
Класы өте кіші автобус - ұзындығы 5,0 метр және одан да қысқа автобус.
Саяхаттық автобус - жолаушылардың сыртқы көріністерді көруіне ыңғайлы, микрофонмен және басқа да экскурсия жүргізушіге қажетті жабдықтармен жабдықталған автобус.
Экспресс-автобус - белгіленген бағыты бар, жолдағы аялдамаларға негізінен тоқтамайтын, тікелей екі соңғы шеткі аялдамаға қатынайтын автобус.
Қосымша мәліметтер
- Автобустар желісі 10 қыркүйектің 2011 жылы.
- Облыс автобустарының маршруты 4 маусымның 2011 жылы.
Дереккөздер
- Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Физика / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д,, профессор Е. Арын – Павлодар: С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті, 2006. ISBN 9965-808-88-0
- Орысша-қазақша түсіндірме жалпы сөздік: Көлік / профессор Е. Арын — Павлодар : «ЭКО» ҒӨФ. 2006.
- Қазақстан балалар энциклопедиясы